«Galberde», Manu Etxebarria

Manu Etxebarria Ayesta
BINKE / 2024ko martxoa

Euskaltzaindiaren Orotariko Euskal Hiztegia lanean berba asko agertzen dira, baina  herri-euskerak bizirik daukazan guztiak ez. Aikomen euretariko bat: galberde.  Berba egin hau, gari+berde konposatutik dator. Garia hemen, zemendian edo azaroan ereiten zan eta hilabetearen izena be hortik dator. Garia erne eta negua igaro ondoren, marti edo martxoraz gero hazi egiten da bedar itxuran eta horrexeri deritxagu: galberde. Galberde garaiak bere ardurak eukazan ondo garatzeko. Galberde artean mokilak edo sokilak sortzen ziranez, birrindu egin behar izaten ziran. Horretarako, eukanak, hagindun txilindroia erabiltzen eban mokilak apurtzean galberdea gauzeztandu ez daiten. Beste batzuek, ardiak sartzen ebezan galberdea jateko, halan, bigarren brote edo garatzea mizkeago eta indartsuago etorteko. Egun ez dogu garirik ereiten gure inguruan baina Araba eta Nafarroa aldean bai. Horregaitik, gariaren kulturako hiztegi aberatsa, baliagarria da ereiten dan lekuetarako eta besteontzat traslazio semantikoa egiteko, «galbahe» kasurako. Jagon daiguzan herririk harako berba zaharrak eta jaso lexikoietan betiko galdu baino lehen!
Hala bedi!