BINKE

Goiko menua

  • Nor gara?
    • Lantaldea
    • Publizitatea
    • Gure egutegia
    • Babesleak
  • Binkekideak
    • Binkekideen zozketak
    • Egin zaitez Binkekide
  • Harremana

Menu nagusia

  • Albisteak
    • Aktualitatea
    • Aginke!
    • Sormene
    • Kabitik
  • Elkarrizketak
    • Elkarrizketa orokorrak
    • Enbaxadoreak
    • Berton inde
    • Gurera etorriak
    • Taldeka
    • Ostike!
  • Iritziak
    • Ohiko kolaboratzaileak
    • Herritarren iritziak
    • Gure berbaz
  • Erreportajeak
    • Erreportajeak
    • Atzera begira
  • Multimedia
    • Bideoak
    • Argazkiak
  • Hauteskundeak
    • Espainiako hauteskundeak
    • Udal-hauteskundeak
  • Nor gara?
    • Lantaldea
    • Publizitatea
    • Gure egutegia
    • Babesleak
  • Binkekideak
    • Binkekideen zozketak
    • Egin zaitez Binkekide
  • Harremana

logo

  • Albisteak
    • Itziar Atienzak 'Itxaso' telesailean parte hartu du

      2023-09-28
      0
    • Usansoloko kudeaketa batzorde berria urriaren 5ean eratuko da Txapelena baserrian

      2023-09-28
      0
    • Argizai Eskaut Taldeak 'Koskorrak' adar berria jarri du martxan

      2023-09-27
      0
    • Unai Etxezarragak Nepalera bidaiatuko du kulturen arteko hartu-emana zabaltzeko

      2023-09-27
      0
    • Larrabetzuko pilota elkartea Unkinako frontoian arituko da hamar astez

      2023-09-27
      0
    • Logela Multimedia konpainiak 'Anbotoko Mari' antzezlan multimedia eskainiko du Torrezabalen

      2023-09-26
      0
    • Click eta Click elkarteak Galdakaoren inguruko argazki lehiaketa antolatu du

      2023-09-26
      0
    • Galdakaoko II. Triatloi Txikian izena emateko epea zabalik dago

      2023-09-25
      0
    • Aukeren Azoka antolatuko da Galdakaon eguenetik zapatura bitarte

      2023-09-25
      0
    • Aktualitatea
    • Aginke!
    • Sormene
    • Kabitik
  • Elkarrizketak
    • «Santakurtzak gero eta jai hobeak dira, eta aurtengoak horren adibide izan dira»

      2023-09-25
      0
    • Gaizka Sainz: «Urte osoan izango dogu zabalik Elexaldeko igerilekuetako taberna»

      2023-07-24
      0
    • Nagore de la Torre: «Ez nuen inoiz imajinatuko tailer-denda propioa izango nuenik!»

      2023-06-19
      0
    • Agustin Aizpuru: «Udaletxearen kokapena herritar guztion artean erabaki beharko genuke»

      2023-05-23
      0
    • Yolanda Vicente: «Nire bezero asko jada nire lagun bihurtu dira»

      2023-05-23
      0
    • Itziar Atienza: «'Entrevías'-ekin adin guztietako publikora heltzea lortu dugu»

      2023-05-22
      0
    • Aritz Irusta: «Saioko taldekideak aspaldi ezagutu ditudan pertsonarik jatorrenak dira»

      2023-04-24
      0
    • Leire Bilbao: «Bizimodua da Yucatanen gehien somatu dudan aldaketa»

      2023-04-21
      0
    • Koldo Cuñado: «Epaile izateko ogibidea gastu bat da guretzat, ez onura ekonomiko ...

      2023-03-20
      0
    • Elkarrizketa orokorrak
    • Enbaxadoreak
    • Berton inde
    • Gurera etorriak
    • Taldeka
    • Ostike!
  • Iritziak
    • «(G)os(z)atzen», Irati Bediaga

      2023-09-25
      0
    • «Marmokologoak», Julen Gabiria

      2023-09-25
      0
    • «Arantzazu», Manu Etxebarrria

      2023-09-25
      0
    • «Gilead etxean», Ainara G. Goitiandia

      2023-07-24
      0
    • «San Inazioak», Manu Etxebarrria

      2023-07-24
      0
    • «Lagunzurtz», Izaskun Rekalderen Galdakaoko kuadrillaren iritzia

      2023-06-27
      0
    • «Estres digitala eta arreta», Gotzon Barandiaran

      2023-06-19
      0
    • «Kereizak», Manu Etxebarria

      2023-06-19
      0
    • «Aita, semea eta astoa», Antton Irusta

      2023-06-16
      0
    • Ohiko kolaboratzaileak
    • Herritarren iritziak
    • Gure berbaz
  • Erreportajeak
    • Euskararen komunitatea sendotzera goaz

      2023-09-25
      0
    • 1983ko uholdeak iruditan

      2023-09-25
      0
    • Hauek dira Galdakaoko Santakurtzetako pregoilari izateko 2023ko 15 hautagaiak

      2023-06-22
      0
    • Galdakaoko txokoak iruditan

      2023-06-19
      0
    • Carmen Almansaren margolanak

      2023-06-19
      0
    • Galdakaoko hauteskunde-egunaren zuzeneko jarraipena egingo du Binkek domekan

      2023-05-25
      0
    • Artea iruditan

      2023-05-22
      0
    • Udaberria 9 iruditan

      2023-04-24
      0
    • Antsietatea, etsai ikusezin eta ohikoa

      2023-03-20
      0
    • Erreportajeak
    • Atzera begira
  • Multimedia
    • Bideoak
    • Argazkiak
  • Hauteskundeak
    • Espainiako hauteskundeak
    • Udal-hauteskundeak
Atzera begira
Hasiera›Erreportajeak›Atzera begira›Artzaintzaren ganadurako Kortak

Artzaintzaren ganadurako Kortak

Binke
2021-10-24
311
0

Eduren pasarte historikoak
BINKE / 2021eko urria

Artzaintzaren ganadurako Kortak

TESTUA: Edu Madina Etxebarria
ARGAZKIA: MCU-PARES-ARCHV-Planos, dibujos desglosados 482

Abeltzaintza funtsezko oinarria izan da Euskal Herrian, esan dezakegu bere jatorria artzaintzaren ekonomiarekin lotuta egon zela Neolitikoaren transhumantziatik, duela 5.000 urte baino gehiagotik. Horri eusten oso zehatzak izan gara, kontserbaziorako espazio eta ordenantzak sortuz. Artikulu honetan korta edo kortabasoei buruz arituko gara, gurean XII. mendetik dokumentatuta dauden eremuei buruz.

«Korta», «kortabaso», «uesea», «uesa» edo «usa» izenekin ezagutzen zen Bizkaian zirkuluan mugatutako lur-eremua, behi-aziendaren bazkarako erabiltzen zena. Denboraren poderioz, gure burdingintzarako beharrezkoa zen ikatza egiteko edota zura aprobetxatzeko ere erabili izan ziren. Gipuzkoan «sarobe» izenez ezagutu izan da, eta Araban, Bizkaian eta Nafarroan orokortuena «korta» izan da. Gaztelaniaz «sel» edo «cubilar».

Bi motatan banatzen ziren: udakoa, «kortaerdia» edo txikiagoa, mendialdean kokatua; eta negukoa, «kortaosoa» edo handiagoa, ibarretan. Horrek egungo transhumantziara garamatza, ganadua mendietan aurkitzen dugunean, udan, eta neguan haranetan biltzen denean.

Kortaren elementu nagusia «austarri» edo «errauts-harria» zen, Austerritza, Artamugarri eta Kortarri izenez ere ezagutzen zena, lekuaren edo probintziaren arabera. Kortaren erdian zegoen harri hau, eta artzaina bere artaldea zaintzeko egokitzen zen tokia zen, non bere otorduak prestatzeko eta hotzetik gordetzeko sutarako erabiltzen zuten. Kasu puntual batzuetan, austarri lana zuhaitz batek egiten zuenean, honi Austarriaretxa deitzen zitzaion, 1700-03-11an hasi zen auzi batean batu zuten bezala: «…Llegaron los susodichos a un roble grande, que era de mojón o que llaman Austarriarecha, de donde se miden los seles, para efecto de cortarle (…) conforme a lo dispuesto por las leyes del fuero de este Señorío los que ejecutan semejantes cortas deben ser desterrados por dos años de el y pagar el daño con el cuatro tanto, y por haber quitado dicho mojón en seiscientos maravedis» (AFB – JCR0719/008).

Kortak herri-lurretan zeuden eta bizilagunen artean banatu ziren, zuten ganadu kopuruaren araberakoak eskainita auzokide bakoitzari. Durangoko Foruan honela dio: «…Los que hobieren casería que vayan a la junta de Guerediaga e que demanden a los fijosdalgo y labradores y alcaldes que les den seles para mantenimiento de su ganado, e si este que demanda sel hobier fasta veinticuatro bacas suyas a este tal que dende cada jus dos homes buenos, el uno fijodalgo y el otro labrador y estos homes buenos que bayan ante el prestamero e con el merino para los montes de Durango e que le den tres seles, el uno de ellos que sea ybernal y los dos veranales e que le den en lugares convenientes…».

Hauen neurriak 252 estatukoak ziren negukoetan, eta 126 udakoetan. Jabetza zatigarria zen. Askotan erdia, laurdena, zortzikoa eta abar bezala agertzen dira, Kortaerdi, Kortalaurena eta abar ere deituak. Batzuetan Austarriko goiko erdialdea gurutzean edo izarrean banatuta egoten zen, lerro bakoitzetik partzero bakoitzari zegokion zatia neurtzeko.

Gumuzio mendiko kortak

1- Aitaonensemekorta. 2- Alarragorta. 3- Arrigiaga. 4- Artola. 5- Auspolaozaga. 6- Bideastibide. 7- Kortabarri. 8- Kortaederra. 9- Kortatxo. 10- Fistiagorta. 11- Gumuziozar beaskoa. 12- Gumuziozar gogeaskoa. 13- Hijosdalgoen korta. 14- Jaurola. 15- Lemoniaga. 16- Mikolaeta barria. 17- Mikolaeta zaharra. 18- Mikolaeta nagusia. 19- Mikolaeta txikia. 20- Mimerueta. 21- Pardo. 22- Peru Balzagagorta. 23- Tozubarrokorta. 24- Urtisabel.

Lekuebasoko kortak

1- Atxarola. 2- Aunsesieta. 3- Azaola. 4- Azarola. 5- Elorregi. 6- Emendarte. 7- Erriartadui. 8- Ertibai. 9- Eskaien. 10- Gomensola. 11- Gortatxi. 12- Isuskiza. 13- Isuskizaondo. 14- Osagaraiondo (Otzagaraiondo). 15- Uesea. 16- Umagortazaga. 17- Unsurbe. 18- Upo. 19- Urdaola.

Gangureneko kortak

1- Uraburu.

Kokatu bako Galdakaoko beste korta batzuk 

1- Artuzaurre. 2- Belaostegi. 3- Induspe. 4- Zubisondo.

Albiste honekin lotuta...

Aurreko albistea

«Bidaiatzea, gure sendabelarra», Jon Valle

Hurrengo albistea

Zerdiñozu: «Galdakao edonork bizi nahiko lukeen herria ...

0
Partekatu
  • 0
  • +

Kategoria bereko albiste gehiago

  • Atzera begira

    Santa Barbarako kaperak 110 urte

    2022-07-25
    Galdakao
  • Atzera begira

    Emakumeak, birritan ahaztuak

    2021-11-26
    Binke
  • Atzera begira

    Obusak Galdakaoko zeru ganean

    2021-07-16
    Binke
  • Atzera begira

    Eta faxistak Galdakaon sartu ziran

    2018-07-20
    Binke
  • Atzera begira

    Presoak Ganguren basobarritzen

    2022-12-26
    Galdakao
  • Atzera begira

    Eskolea kuartel bilakatu zanean

    2021-02-19
    Binke

AKTUALITATEA

Aktualitatea

Itziar Atienzak ‘Itxaso’ telesailean parte hartu du

Hainbat proiektutan parte hartu du Itziar Atienza galdakoztarrak azkenaldian. Besteak beste, Disney Plus plataformaren 'Largas sombras’...
  • Usansoloko kudeaketa batzorde berria urriaren 5ean eratuko da Txapelena baserrian

    Usansolo
    2023-09-28
  • Argizai Eskaut Taldeak ‘Koskorrak’ adar berria jarri du martxan

    Galdakao
    2023-09-27
  • Unai Etxezarragak Nepalera bidaiatuko du kulturen arteko hartu-emana zabaltzeko

    Usansolo
    2023-09-27
  • Larrabetzuko pilota elkartea Unkinako frontoian arituko da hamar astez

    Usansolo
    2023-09-27

Argitaratzailea: Aitu elkartea © CC BY-SA 3.0
Lege Gordailua: BI-41-2016 | ISSN: 2444-9385
Babesleak: Galdakaoko Udala
eta Bizkaiko Foru Aldundia

680 74 32 11
info@binke.eus

Idatziguzu