«Guk festa, animaliek jai», Andrea Arrizabalaga
Behin txalotu zenuenak gaur negar eragin diezazuke. Gauza askorekin gertatu zait hori, tartean, animaliak erabiltzen dituzten...
«Irailean eskolara», Manu Etxebarria
Irailean kurtso barria hasten da maila guztietako ikastetxeetan eta ikasle, irakasle eta gurasoak behar dana antolatzen saiatuko dira...
«Mundutxoak», Amaia Sopelana
Amaia Sopelana BoschBINKE / 2018ko urtarrila Mundutxoak Aspalditik hamaikatxotan entzun izan dodaz Berbalagunen ekintzak, baina inoiz ezin izan dot parte hartu. Gure Esku Dago taldeko partaideren bat eskatu euskuen abenduko Mintzodromoan parte hartzeko, eta oraingo honetan astitsu nengoanez eta poz-pozik Torrezabalera neu joan nintzan. Eta niretzat aipagarriena herritar ezbardinak nor bere ikuspuntuak euskaraz adierazten entzutea izan zan. Ohitu naz nire mundutxoan bizitzen. Bakotxak gure mundutxoa daukagu. Herritar bakotxak berea. Batzuena zabala, eta beste batzuena txikitxoagoa. Horrexegaitik deigarria egin jatan, adibidez, neskatila gazte-gazte baten ametsa baserri baten bizitzea dala, eta han animaliak zaindu eta soloan lan egitea. Beste gazte batentzat, guztiz
«Etorkizuna eman», Igor Aburto
Igor Aburto CortesBINKE / 2018ko urtarrila Etorkizuna eman Goizetik altxatu, eta lanera joan aurretik albisteak jartzen ditut. Gehienetan berri txarrak dira, gaur ere, ai ama, lan-baldintzak txarrera doazela berriro, murrizketak, pentsioak,… Berri ilunak. Bill Gates-ek esan zuen behin, guk beti aldaketa lartxo estimatzen dugula, beti hobera goazela uste baitugu. Nora goaz? Alde batetik bizitza garestitzen doa baina bestetik gure eskubideak murrizten dituzte. Krisiagatik omen da, eta batzuek «austeritatea» deitzen diote gainera. Nola da posible, bi hauek ez al dira ba kontraesanak? Nora gura dute heldu? Samuel Smiles idazle eskoziarrak esan bezala, «bizitzak alde iluna zein distiratsua dauka; baina gure esku
«Kalendarioa»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2018ko urtarrila Urte barriak kalendario barria. Kalendarioa, «egutegia» izenez euskeratu dogu. Baina kalendario, latineko «calendae» eta bere eratorri «calendarium»-etik dator. Erromatarren kalendario zaharrean, «calendae» (gazt. calendas) hilabete bakoitzaren lehenengo egunak ziran. Grekoek ez eukien izen hori eta horregaitik, egingo ez dan gauzen bat adierazteko erabiltzen da esaera hau: «ad calendas graecas» hau da, «ez joan kalenda grekoen bila, ez daukiez-eta». Historiara joaz, erromatarren urte zaharra, hamar hilabetekoa zan, hau da, martitik abendura, lehenengoa «martius» eta «december» azkenengoa. Baina urtearen zikloa desorekatu egiten jakien eta kalendario Julianoa osatu eben, «februarius» eta «januarius» hilabeteak martiaren aurretik jarriaz. Geroagora,
«Gabon-afaria»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2017ko abendua Intera bateko Gabon-afariak aldatuz joan jakuz. Lehenago, Gabon eguna bijilia eguna zanez ez zan haragirik jaten. Horregaitik gure baserrietan, Gabon gaueko sendi-afarian, orio-aza jaten zan hasieran, herri abestiak dinoskun legez: Aita Juaniko seme Perikozer daukak afaritekoorio-aza gozo-gozoaopil beroagaz jateko. Bigarren plater lez, karakolak jaten ziran tomatetsu. Janari hau be bijiliak eragindakoa zan, karakola ez dalako ez haragi ez arrain. Geroagora hasi ziran «tranpatxuak» eginez karakolei pernil zatiak-eta sartzen. Hirugarren platera arraina izaten zan, besigua, lebatza edo makailoa, abestiak dinoskun legez: Gabon gauean ospatzen dogu guztiok afari ona; besigu, lebatz, makailo saltsabakoitzak berak (ah)al dau(e)na.
«Hurrengoan, nora?», Itziar Etxebarria
Itziar Etxebarria IntxaurragaBINKE / 2017ko abendua Hurrengoan, nora? Makina bat bider entzun izan dodan esaera bat ekarri gurako neuke gogora: «haragoan be txakurrak ortozik». Txikerretarik gustatu izan jat urruneko parajeak ezagutzea eta oraingo mundu globalizatu honek eskaintzen deuskuzan abantailakaz egun berean pasatu geintekez munduko maparen ertz batetik bestera. Udako oporrak amaitzeaz batera, asko eta asko, hurrengo oporraldia noiz etorriko zain egoten gara: aurten, nora? zer ikusi? Dana dala, azken aldian, Mikel Laboaren «…maite ditut maite gure bazterrak….» kanta burutik kendu ezinik nabil. Gure herri txiki baina aberats honek emoten deuskuzan aukerak zabalak dira; mendebaldetik ekialdera zein iparraldetik hegoaldera, zenbat bazter, zulo, okelu
«Presioaz», Josu Larrea
Josu Larrea ElorriagaBINKE / 2017ko abendua Presioaz A. Irizarrek Berrian «Presioa» izenburupean: «…presioa (…) gaztelaniaz bizitzeko (…) Bada indarrik, inork aipatu nahi ez duena, euskararekiko atxikimendua barregarri utzi nahi duena, eta etiketatzen duena, jokabideak aldarazteraino». 19an, katalanarekiko erasoak Europan aztertu, eta euskarari egindako potoloen bila, hiru gogoan: Tuterako umea nagusiagoek joa, goardia zibilaren ukabilkada ausartari eta Arteako Mango dendatik kaleratua, bezeroa atenditu ondoren. 23an, hurbiltasuna lelodun Santa Lucian, Durangon, bezeroagaz telefonoz espainolez egiteko eskatu eta, euskeraz jarraituta, langile barria kaleratu. Bestelako aitzakiaz, buruek elkarri leporatu ardura eta lankide euskaldunak ixilik. Presio aipatu ezina, 2017an be, aurreiritzi, idatzi bako arau eta
«Urdea eta txarria»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2017ko azaroa Baserrietan, txarria, estimatua da janari legez. Urtean zehar hazi eta loditu egiten da txarria, zemendiko San Martinetaraz gero hil eta jaten joateko, odolosteakaz hasi eta azkenengo urdairano. Ganera, txarriaren gantzagi urtuaren koipea, garrantzitsua da, bai txorixoak koipetan kontserbetako zein sukaldaritzan orio orde erabilteko. Esakereak dinoskunez «txarrikia dana aprobetxetan da». Txarri izena dala-eta, zera esango dogu: latin arrunteko «cirra= ule latza» berbatik datoz gaztelerazko «cerda/o» eta euskerazko «zerri>xerri>txerri/txarri». Baina txarriaren euskal izen zaharra «urdea» da. Zer gertatu dan? Ba, aiko. Urdea basoan geratu danez, hortik gure «baso urde> basaurde>basurde». Baina kuriosoa da hizkuntzaren jokoa. Basurdeak
«Auto berria», Begoñe Basagoiti
Begoñe Basagoiti BarrenaBINKE / 2017ko azaroa Auto berria Duela gutxi, auto berri bat erostea erabaki nuen. Larunbat goizean, nebarekin kontzesionario ibilbidea. Lehenengoan, saltzaileak nebari: «Zer zabiltza bilatzen?»; neuk: «Aupa… bezeroa neu naiz…». Bigarrenean, saltzaileak niri, autoa niretzat zela argitu eta gero: «Etxeko bigarren autoa izango bada, seme-alabak atzera eta aurrera eramateko, modelo hau gomendatzen dizut». Ene bada! Berriro ere! Neuk: «Nire auto bakarra izango da». Hirugarrenean, ordenagailuan autoaren ezaugarriak —koloreak, ate-kopurua…— erakusten zizkidan bitartean, neba kanpoan zegoela dei bat egiten: «Ezaugarri teknikoak azaltzeko, hobe berari itxaroten badiogu, ezta?». Harrigarria! Hiru orduko epean, hiru mikromatxismo. Saltzaileak, hirurak mutilak. Gazteak. Zer irakatsi
«Doan? Bai zera!», Kepa Urrutikoetxea
Kepa Urrutikoetxea ArrietaBINKE / 2017ko azaroa Doan? Bai zera! Zine zuzendari batek esaten zuen kultura doan beharko litzatekeela esaten zioten bakoitzean diru bila jartzen zela. Bada, kirolean berdin: hemen ezer ez da doan! Guztia dator kalean ikusi dudalako «Hazte socio» dioen kirol talde baten afixa bat (ez gara hizkuntzarenean oraingoan sartuko). «Egin zaitez Adiskide bazkide» ere ikusi dut hortik. Honek esan nahi du kurtso hasierarako kirol-jendea urduri dagoela. Helburuak jarrita daude, bidea da arazoa eta autopista honetako bidesaria garestia da. Egia esan kirol munduko jendearena beste errota bateko irina da. Bere ordu libreetan, musu-truk (sarri trukean inolako musurik gabe) lan
«Dolare-etxeak»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2017ko urria Gure baserriak sakabanatuak eta nahiko autarkikoak izan dira herriak uritartzen hasi arte. Hau da, baserri bakoitza, bere produktoetatik bizi izan da, abeltzaintza, labrantza, tresnagintza eta abar luze batetik. Etxeak be, gehiago edo gitxiago, autarkia horretarako egokituta egon dira euren egituran. Gure baserrietako produktuetarik bi aitatuko doguz: sagarra eta mahatsa. Behin urriraz gero, mahasduiak eta sagarduiak batu egiten ziran, apurka jan edo txakolina eta sagardoa lortzeko. Mahats eta sagarraren ardoa aterateko, dolare edo prentsa erabiltzen zan. Dolare batzuk soltuak ziran, nahinora eroateko, baina beste batzuk, etxeko atzeparteko gela baten fijatzen ziran beren beregi haga bat
«Positiboa naiz», Jaime Zubero
Jaime Zubero LinazaBINKE / 2017ko urria Positiboa naiz Catalunyan bisitari hasi orduko, Pais Basc-ari buruz galdetzera zetozkidan, eta nik beti berri ilunen bat ahoan. Apur bat ezkorra nintzen. Duela 7 bat urte aldiz, Estatut-aren kolpearen ondoren herriak bat egin zuen Diada egunean: Procés-a jaio zen, kalean ernaldua. Neu eszeptiko nenbilen baina. Giroa oso positiboa zen han, erabakitzeko aldekoen gehiengoa osatu zen, eta Mas Presindet-aren «amb il-lusió» moduko leloak ditut gogoan,… eta positibo bilakatzen hasi nintzen. Euskaldunen artean berriz, esperantza gutxi ikusten nuen. Orduan hasi nintzen positibotasuna saltzen. 2017an, catalan-ak nekatzen hasiak zeudenean, azkenean deia: erreferenduma! Ni ilusioz betea, baina euskaldunok
«Euskaldunez harro, baina…», Mikel Polo
Mikel Polo GerrikabeitiaBINKE / 2017ko urria Euskaldunez harro, baina… Katalunian gertatu dena ideologia eta nortasunaren aniztasunetik harago doa. Igandean eskolen aurrean giro baketsuan bildutako hiritarrek ez zituzten soilik katalanen eskubideak defendatu. Denoi dagozkigun oinarrizko eskubide unibertsalak defendatzeagatik zauritu zituen 844 lagun Espainiako poliziak. Espainiak daukan arazo nagusia, baina, ez da politikoa. Gizartea erabat kutsatu eta gaixotu duten indar faktikoek eraiki dute oinarrizko eskubideak babesteko traba nagusia. Espainiar estatuak koldarkeriaz exekutatutako indarkeria gogor salatu dute Europako hedabideek; espainiar hedabideek aldiz, ia ez dute jarraipenik egin. Katalunian zazpi urte daramatzan euskalduna naizen horretan nire herrikideen erantzuna ere arretaz jarraitu dut. Beste behin