Herritarren iritziak 

«Kalendarioa»

2018-01-03
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2018ko urtarrila Urte barriak kalendario barria. Kalendarioa, «egutegia» izenez euskeratu dogu. Baina kalendario, latineko «calendae» eta bere eratorri «calendarium»-etik dator. Erromatarren kalendario zaharrean, «calendae» (gazt. calendas) hilabete bakoitzaren lehenengo egunak ziran. Grekoek ez eukien izen hori eta horregaitik, egingo ez dan gauzen bat adierazteko erabiltzen da esaera hau: «ad calendas graecas» hau da, «ez joan kalenda grekoen bila, ez daukiez-eta». Historiara joaz, erromatarren urte zaharra, hamar hilabetekoa zan, hau da, martitik abendura, lehenengoa «martius» eta «december» azkenengoa. Baina urtearen zikloa desorekatu egiten jakien eta kalendario Julianoa osatu eben, «februarius» eta «januarius» hilabeteak martiaren aurretik jarriaz. Geroagora,

«Gabon-afaria»

2017-12-22
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2017ko abendua Intera bateko Gabon-afariak aldatuz joan jakuz. Lehenago, Gabon eguna bijilia eguna zanez ez zan haragirik jaten. Horregaitik gure baserrietan, Gabon gaueko sendi-afarian, orio-aza jaten zan hasieran, herri abestiak dinoskun legez: Aita Juaniko seme Perikozer daukak afaritekoorio-aza gozo-gozoaopil beroagaz jateko. Bigarren plater lez, karakolak jaten ziran tomatetsu. Janari hau be bijiliak eragindakoa zan, karakola ez dalako ez haragi ez arrain. Geroagora hasi ziran «tranpatxuak» eginez karakolei pernil zatiak-eta sartzen. Hirugarren platera arraina izaten zan, besigua, lebatza edo makailoa, abestiak dinoskun legez: Gabon gauean ospatzen dogu guztiok afari ona; besigu, lebatz, makailo saltsabakoitzak berak (ah)al dau(e)na.

«Hurrengoan, nora?», Itziar Etxebarria

2017-12-15
Itziar Etxebarria IntxaurragaBINKE / 2017ko abendua Hurrengoan, nora? Makina bat bider entzun izan dodan esaera bat ekarri gurako neuke gogora: «haragoan be txakurrak ortozik». Txikerretarik gustatu izan jat urruneko parajeak ezagutzea eta oraingo mundu globalizatu honek eskaintzen deuskuzan abantailakaz egun berean pasatu geintekez munduko maparen ertz batetik bestera. Udako oporrak amaitzeaz batera, asko eta asko, hurrengo oporraldia noiz etorriko zain egoten gara: aurten, nora? zer ikusi? Dana dala, azken aldian, Mikel Laboaren «…maite ditut maite gure bazterrak….» kanta burutik kendu ezinik nabil. ​Gure herri txiki baina aberats honek emoten deuskuzan aukerak zabalak dira; ​mendebaldetik ekialdera zein iparraldetik hegoaldera, zenbat bazter, zulo, okelu

«Presioaz», Josu Larrea

2017-12-15
Josu Larrea ElorriagaBINKE / 2017ko abendua Presioaz A. Irizarrek Berrian «Presioa» izenburupean: «…presioa (…) gaztelaniaz bizitzeko (…) Bada indarrik, inork aipatu nahi ez duena, euskararekiko atxikimendua barregarri utzi nahi duena, eta etiketatzen duena, jokabideak aldarazteraino». 19an, katalanarekiko erasoak Europan aztertu, eta euskarari egindako potoloen bila, hiru gogoan: Tuterako umea nagusiagoek joa, goardia zibilaren ukabilkada ausartari eta Arteako Mango dendatik kaleratua, bezeroa atenditu ondoren. 23an, hurbiltasuna lelodun Santa Lucian, Durangon, bezeroagaz telefonoz espainolez egiteko eskatu eta, euskeraz jarraituta, langile barria kaleratu. Bestelako aitzakiaz, buruek elkarri leporatu ardura eta lankide euskaldunak ixilik. Presio aipatu ezina, 2017an be, aurreiritzi, idatzi bako arau eta

«Urdea eta txarria»

2017-11-17
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2017ko azaroa Baserrietan, txarria, estimatua da janari legez. Urtean zehar hazi eta loditu egiten da txarria, zemendiko San Martinetaraz gero hil eta jaten joateko, odolosteakaz hasi eta azkenengo urdairano. Ganera, txarriaren gantzagi urtuaren koipea, garrantzitsua da, bai txorixoak koipetan kontserbetako zein sukaldaritzan orio orde erabilteko. Esakereak dinoskunez «txarrikia dana aprobetxetan da». Txarri izena dala-eta, zera esango dogu: latin arrunteko «cirra= ule latza» berbatik datoz gaztelerazko «cerda/o» eta euskerazko «zerri>xerri>txerri/txarri». Baina txarriaren euskal izen zaharra «urdea» da. Zer gertatu dan? Ba, aiko. Urdea basoan geratu danez, hortik gure «baso urde> basaurde>basurde». Baina kuriosoa da hizkuntzaren jokoa. Basurdeak

«Auto berria», Begoñe Basagoiti

2017-11-17
Begoñe Basagoiti BarrenaBINKE / 2017ko azaroa Auto berria Duela gutxi, auto berri bat erostea erabaki nuen. Larunbat goizean, nebarekin kontzesionario ibilbidea. Lehenengoan, saltzaileak nebari: «Zer zabiltza bilatzen?»; neuk: «Aupa… bezeroa neu naiz…». Bigarrenean, saltzaileak niri, autoa niretzat zela argitu eta gero: «Etxeko bigarren autoa izango bada, seme-alabak atzera eta aurrera eramateko, modelo hau gomendatzen dizut». Ene bada! Berriro ere! Neuk: «Nire auto bakarra izango da». Hirugarrenean, ordenagailuan autoaren ezaugarriak —koloreak, ate-kopurua…— erakusten zizkidan bitartean, neba kanpoan zegoela dei bat egiten: «Ezaugarri teknikoak azaltzeko, hobe berari itxaroten badiogu, ezta?». Harrigarria! Hiru orduko epean, hiru mikromatxismo. Saltzaileak, hirurak mutilak. Gazteak. Zer irakatsi

«Doan? Bai zera!», Kepa Urrutikoetxea

2017-11-17
Kepa Urrutikoetxea ArrietaBINKE / 2017ko azaroa Doan? Bai zera! Zine zuzendari batek esaten zuen kultura doan beharko litzatekeela esaten zioten bakoitzean diru bila jartzen zela. Bada, kirolean berdin: hemen ezer ez da doan! Guztia dator kalean ikusi dudalako «Hazte socio» dioen kirol talde baten afixa bat (ez gara hizkuntzarenean oraingoan sartuko). «Egin zaitez Adiskide bazkide» ere ikusi dut hortik. Honek esan nahi du kurtso hasierarako kirol-jendea urduri dagoela. Helburuak jarrita daude, bidea da arazoa eta autopista honetako bidesaria garestia da. Egia esan kirol munduko jendearena beste errota bateko irina da. Bere ordu libreetan, musu-truk (sarri trukean inolako musurik gabe) lan

«Dolare-etxeak»

2017-10-20
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2017ko urria Gure baserriak sakabanatuak eta nahiko autarkikoak izan dira herriak uritartzen hasi arte. Hau da, baserri bakoitza, bere produktoetatik bizi izan da, abeltzaintza, labrantza, tresnagintza eta abar luze batetik. Etxeak be, gehiago edo gitxiago, autarkia horretarako egokituta egon dira euren egituran. Gure baserrietako produktuetarik bi aitatuko doguz: sagarra eta mahatsa. Behin urriraz gero, mahasduiak eta sagarduiak batu egiten ziran, apurka jan edo txakolina eta sagardoa lortzeko. Mahats eta sagarraren ardoa aterateko, dolare edo prentsa erabiltzen zan. Dolare batzuk soltuak ziran, nahinora eroateko, baina beste batzuk, etxeko atzeparteko gela baten fijatzen ziran beren beregi haga bat

«Positiboa naiz», Jaime Zubero

2017-10-20
Jaime Zubero LinazaBINKE / 2017ko urria Positiboa naiz Catalunyan bisitari hasi orduko, Pais Basc-ari buruz galdetzera zetozkidan, eta nik beti berri ilunen bat ahoan. Apur bat ezkorra nintzen. Duela 7 bat urte aldiz, Estatut-aren kolpearen ondoren herriak bat egin zuen Diada egunean: Procés-a jaio zen, kalean ernaldua. Neu eszeptiko nenbilen baina. Giroa oso positiboa zen han, erabakitzeko aldekoen gehiengoa osatu zen, eta Mas Presindet-aren «amb il-lusió» moduko leloak ditut gogoan,… eta positibo bilakatzen hasi nintzen. Euskaldunen artean berriz, esperantza gutxi ikusten nuen. Orduan hasi nintzen positibotasuna saltzen. 2017an, catalan-ak nekatzen hasiak zeudenean, azkenean deia: erreferenduma! Ni ilusioz betea, baina euskaldunok

«Euskaldunez harro, baina…», Mikel Polo

2017-10-20
Mikel Polo GerrikabeitiaBINKE / 2017ko urria Euskaldunez harro, baina… Katalunian gertatu dena ideologia eta nortasunaren aniztasunetik harago doa. Igandean eskolen aurrean giro baketsuan bildutako hiritarrek ez zituzten soilik katalanen eskubideak defendatu. Denoi dagozkigun oinarrizko eskubide unibertsalak defendatzeagatik zauritu zituen 844 lagun Espainiako poliziak. Espainiak daukan arazo nagusia, baina, ez da politikoa. Gizartea erabat kutsatu eta gaixotu duten indar faktikoek eraiki dute oinarrizko eskubideak babesteko traba nagusia. Espainiar estatuak koldarkeriaz exekutatutako indarkeria gogor salatu dute Europako hedabideek; espainiar hedabideek aldiz, ia ez dute jarraipenik egin. Katalunian zazpi urte daramatzan euskalduna naizen horretan nire herrikideen erantzuna ere arretaz jarraitu dut. Beste behin

«Katalanen batasuna», Miren Rodrigo

2017-10-20
Miren Rodrigo AurtenetxeBINKE / 2017ko urria Katalanen batasuna Duela sei urte heldu nintzen Bartzelonara, eta urriaren 1ean bozkatu nuen. Inork ez ninduen bozkatzera derrigortu. Nahi izan nuelako eta gure eskubidea delako bozkatu nuen, nahiz eta euskalduna izan erdi katalana ere sentitzen naizelako. Erabakitzeko eskubidea badugu eta horregatik, erreferendum egunean bizitakoa ez dut sekula ahaztuko. Eskoletan eta herri desberdinetan bizi izandakoa, itzela bezain hunkigarria izan zen; adineko pertsonak, umeak, nerabeak… denak elkartu ginen bertan. Denak helburu berdinarekin: bozkatzea. Eta berdin zen independentzia bai edo ez bozkatuko zenuen, berdin errespetatzen baitzen bakoitzak egindako hautua, egunkari, irrati edo telebista batzuetan kontrakoa esan den

«Futbol eskola euskalduna», Eneko Ibarretxe

2017-10-20
Eneko Ibarretxe LoroñoBINKE / 2017ko urria Futbol eskola euskalduna Triste eta minduta, atal honetan aurreko zenbakian Galdakao Futbol Eskola erdalduntzat hartu izanagatik. Erdalduntzat hartu eta hemen idatzi zuenaren arabera, bere eskakizunei kasu egingo ez bagenio bezala. Galdakao Futbol Eskolak ez du berea den kartelik jarrita Santa Barbara futbol zelaiaren kanpoaldean. Futbol zelaian dagoen denak ez du gurekin zerikusirik. Hala ere, ni neu gerturatu nintzen Binkeren aurreko zenbakian hementxe kexatu zen pertsonarengana, berak ezer argitaratu baino lehen, edozein kexa edo arazo izatekotan nigana etortzea eskatuz. Futbol Eskolarekin arazorik ez zuela esan zidan; are gutxiago monitoreen kontra —hauek umeekin euskaraz aritzen direla