«Gorbeiako jaia», Manu Etxebarria
Gorbeiako jaia San Inazio egunean ospatzen da. Gurutzera igoteko ohitura handia dago, gero Igiriñaon jarraitzeko festa-giroan...
«Eraso matxistak… Udala bidelagun?», Aintzane Urkiza
Atzo hilabete, ekainak 6 bete zituenean, Usansoloko Udalak maiatzaren 31n Unkina eskolak jasandako erasoei erantzunez, gaitzespen ohar bat helarazi zigun usansolotarroi...
«Ahoz ahoko argazkiak», Nerea Urgoiti
LerroarteanNerea Urgoiti GalarzaBINKE / 2021eko uztaila Ahoz ahoko argazkiak Argazkirik ez badau ez zara egon eta publikau ezean ez dozu kontau» esaten du lagun batek, eta holantxe da, bai. Gaur egun, sare sozialen eta errealitatearen artean sortu dugun marra hain da mehea ikusezin bezain beldurgarri bihurtzen hasi dela. Argazki zahar bat ikusten dugunean ez dugu argazkia ikusten, momentua baizik, izan «klik» hark izoztutako soinu bat, usain bat, barre bat, besarkada bat edota oinaze bat. Baina hori momentuko protagonistek baino ez dute ikusten: argazkiaren errealitatea, eskeletoa eta mamia. Besteok azala baino ez dugu ikusiko, eta sarritan distortsionatua. Aitaren familian ez daukagu
«Tourmalet galdakoztarra», Joanes Urkixo
ZabaleanJoanes Urkixo BeitiaBINKE / 2021eko uztaila Tourmalet galdakoztarra Zabalean jaio edo hazitakook, garai batean, Galdakaora goitik behera so egiten genuen, artean zabaluneak zeuden garaian. Handik goitik ikusita, dena zen txikerragoa eta horrek halako nagusitasun ustea ematen zigun gu txikerroi. Gu goragokoak izanda, geu baino goragorik ere bazegoela jakitun geunden. Baita, zein handiagoa zaren ere beti handiago bat izango dela. Eta guretzat, adin hartan, herriko handiena, erraldoia, kolosoa, Elexalde zen, Tourmalet galdakoztarra. Elexaldera joatea abentura zen: oinez eginez gero mendirako irtenaldi baten neurria hartzen zuen; bizikletaz ere joango ginen batzuetan, Sagardui galdakoztarra ginelako olgetan, ordea kanposantuaren parean lehertu eta oinez jarraitu
«Zelo edo araldiak»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2021eko uztaila Bizi dogun gizarteko heziketa-arauen arabera, berba batzuk «tabu» bihurtu dira eta euren kontzeptu-hitzak mailegu bidez hartu doguz. Abereen gaztelerazko «celo», grekozko «zelos» latinizatutako «zelus»-etik dator eta euskeraz «zelo». Gure baserri eta artzaintzan, abere bat «zeloan» dagoanean, «bero edo araldian» dagoala esaten da. Pertsonetan, nahiz eta ezagutu, isilean gorde da berba hori eta batzuetan mespretxuz edo eta ironiaz erabili. Abere emeen kasuan, «zelo» kontzeptu hau sano aberatsa da adierazte orduan, bata besteagandik bereizteko; esaterako, behiak, susara; astoak, alta; ardiak, arkera; ahuntzak, azkara; txarriak, irausi; txakurak, agiri. Abere emeari arra bota eta sortze barria adierazteko: izorra/ernari,
«Ohitura aldatzeko garaia», Malen Agirre
IritziaMalen Agirre EspillaBINKE / 2021eko ekaina Ohitura aldatzeko garaia Online erosketek gora egin dute pandemia garaian, baina, onura ala kaltea eragin digute? Internet bidez erostea edonoiz eta edozein lekutatik egin dezakegun jarduera bat da, ilararik jasan gabe eta denbora asko aurreztuz. Gainera, teknologia berriekin gaur egun edozein dendak ematen du online erosteko aukera. Konfinamenduan hasi zen jendea ekintza hau errutina lez hartzen. Etxetik irten ezinik genbiltzan, baina internet bidez edozein gauza eros genezakeen: elikagaiak, arropak… Covid-19 dela eta, jatekoa ere online erosten zuen jende askok. Izan ere, berrogeialdian horretarako soilik irten zitekeen, eta, kutsatzeko aukera gutxiago edukitzeko ideia onena elikagaiak
«Bizimodu osasuntsua», Paule Goioaga
IritziaPaule Goioaga LoresBINKE / 2021eko ekaina Bizimodu osasuntsua Bizimodu osasuntsua izatea denok helburutzat hartzen dugun zerbait da. Baina zergatik ez dugu denok bizimodu osasuntsua jarraitzen? Uste duguna baino zailagoa al da? Lehenik eta behin, «bizimodu osasuntsua» hitza entzutean, burura datorkigun lehenengo kontzeptua janari osasuntsua da, hala nola, frutak eta barazkiak. Baina egia esan, bizimodu osasuntsua jarraitzeak ez du osasuntsu jatea bakarrik adierazten. Hau da, ariketa fisikoa egiteak zure bizimoduan eragin asko izan dezake, horregatik, oso garrantzitsua da astean gutxienez hiru egunez praktikatzea. Bestalde, horrela pentsatu ez arren, osasun mentala osasun fisikoa bezain garrantzitsua da. Beraz, fisikoki sasoian egon arren, psikologikoki
«Gazte esplotatuon erronkak kapitalismoan», Janire Bravo
IritziaJanire Bravo RodríguezBINKE / 2021eko ekaina Gazte esplotatuon erronkak kapitalismoan Gazteok benetan ezagutzen al ditugu gure lan eskubideak? Egungo legediaren arabera, aparteko orduak egitea borondatezkoa da eta hauek konpentsatzea nahitaezkoa; gutxienez, hamabi ordu egon behar dira lanegun bat amaitu eta hurrengoaren hasieraren artean; eta langileek euren lan orduetatik kanpo «deskonexio digitalerako» eskubidea izango dute. Hauek, langileok ditugun eskubideen adibide batzuk besterik ez dira. Betetzen ez badira, guztiz ohikoa dena, hauek defendatzeko aukera osoa daukagu errepresaliarik jaso gabe. Asko dira esplotazioaren adierazpenak gure egunerokoan, krisi kapitalistaren ondorioz areagotu egin direnak, baina gazteok lan merkatuan jasaten dugun esplotazioa agerikoa da eta biziki
«Euskara eta estatuak», Aitzol Altuna
LehoinabarraAitzol Altuna EnzunzaBINKE / 2021eko ekaina Euskara eta estatuak Euskaldunok, gure burua herri txiki bat bezala ikusten dugu beti. Baina, euskaldunok, gure Estatua sortu genuen Erromatar Inperioa V. mendean jaustean, eta 1.000 urtez, amaigabeko borroka batean, mantendu. Baskonia deitu zen, gero, IX. mendeaz geroztik, Nafarroa izango dena. Estatu hori, inperialistek, hainbat zatitan puskatu zuten, eta Estatu ezberdinetan gelditu ginen euskaldunak bananduta, gaur arte. Bi hizkuntza dauden lekuan, beti, konkista, jazarpena eta inposizioa daukagu, ez baitago berez bi hizkuntza dauzkan herririk; bi herri ezberdin izango lirateke, hartara. Hizkuntzak ez dira berez desagertzen, inperialistek desagerrarazten dituzte. Gure hizkuntza, espainol eta frantsesen Estatuaren
«Ura, gure altxorrik ederrena», Estibaliz Apellaniz
LurretikEstibaliz Apellaniz IngunzaBINKE / 2021eko ekaina Ura, gure altxorrik ederrena Gure Lurra, espaziotik ikusita, «planeta urdina» dela diogu, azaleraren %70 baino gehiago urez estalita daukalako. Hala ere, Lurreko itsasoak ez dira oso sakonak eta, horregatik, ura uste baino ondasun urriagoa da. Denok dakigu ura oinarri-oinarrizko gaia dugula aurrera egiteko, mundu berriak arakatzeko, garapena lortzeko eta bizirauteko. Urik gabe ezin izango ginateke bizi, urak lantzen baitu herriaren izakera; baina, arazoa da, egunetik egunera ur edangarri gutxiago daukagula eskura. Badirudi, ur zikinetako irabazietan murgilduta bizi garela, horrek ondorio galgarririk ekarriko ez duelakoan; baina urak, egiak bezala, beti bideginen jarraitu behar du: «mila
«San Pedroak»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2021eko ekaina Bagil edo ekainaren 29an, San Pedroak dira hainbat herritan, baina pandemia dala-eta, ezin izango doguz ospatu beti lez. Ordez, Pedro izenaren eboluzioa azaltzera noatzue. Aiko, jatorriz, grekoz, «petra eta petros», harria / harkaitza da. Latinizatuz, «Petrus», daukagu, San Pedro apostoluak hartuko eban izena. Petrus-etik Pedro, izen maskulinoa daukagu gazteleraz, baina femeninorako, Petra, mantendu da. Pedro-ra itzuliz, eta eboluzio fonetiko batzuk bitarteko, aikor, Pero, gazteleraz, eta Peru, euskeraz. Behin Pero-raz gero, / R-L / alternantziaz, Pelo, ahoskatu da. Pelo-ren hipokoristikoa, Pello. Jakina, /LL/-ren ahoskerak, euskeran be,«yeismoa» sortu dau gazteen artean. Idatzi, hiru eratara idatzi da:
«Ez dakigu», Ane González
IritziaAne González CastilloBINKE / 2021eko ekaina Ez dakigu Enbor bereko ezpalak dirudite, gazteon bizitzaren agintea hartzeko asmoz, etengabeko oihartzuna sortzen duten helduek —edo ez hain helduek—. Zer ikasi nahi dudan, non egingo dudan lan, ea non ikusten dudan neure burua 10 urte barru… Asmo onean beti; baina, betiko sorgin-gurpil bera. Gure bizitzak igarotzen duen unearen jakitun bagara ere, kostata ikasi dugu ikasketek dakarten auto-presio eta lanaz gain, ingurukoek —nahi edo nahi ez— inposatutako hausnarketek ia eragozpen gehiago dakartela. Ikasleok galtza bete lan daukagula ukaezina da, batxilergoko bigarren mailan behintzat —nire kasuan bederen—. Dena dela, bakoitzak bere astoari egiten dio arre,
Tabernak itxi osteko zaborra
IritziakBerdez Bizi ekologista taldea eta Galdakaoko Udalaren garbiketa arloaBINKE / 2021eko maiatza Tabernak itxi osteko zaborra Jendartean zabalduta dagoen kexa da: azken aldian, bereziki asteburu gauetan, gure herrietako kaleak zikinkeriz betetzen ditugu —tabernak itxi osteko parrandetan—. Hausnarketa egitera gonbidatu ditugu Berdez Bizi talde ekologista eta Galdakaoko Udala. Berdez Bizi ekologista taldea: Garagardo botila bat, patata pakete bat, freskagarri lata bat… Gero eta errazagoa da era horretako zaborra gure herriko bazterretan pilatuta aurkitzea eta herritar batzuk arduratzen eta nazkatzen hasiak dira. Normala.Baina, nola heldu gara ba egoera honetara? Gure ustetan, kaleak eta parkeak zikintzeko ohitura hau, gaur egun nagusi diren balore
«Eskerrak bideari», Julen Gabiria
Urandreak lezJulen Gabiria LaraBINKE / 2021eko maiatza Eskerrak bideari Aurten ikusi dudan kontzerturik onena Ibil Bedi talde nafarrak eman zuen apirilaren 18an, Larrabetzun. Talentu izugarriko gazteak dira: duela bi urte aho zabalik utzi bagintuzten estreinako diskoarekin, oraintsu atera duten bigarrenak are ageriago utzi du zelako maila musikala eta sentsibilitate fina duten. Baina, zuzeneko hartan, beste dohain bat ere azaleratu zuten: egundoko esker ona gertatzen ari zaien guztiarekiko. Kontzertuaren une batean, adibidez, eskatu zuten eskua altxatzeko egun hura baino lehen taldea ezagutzen ez zutenek. Ba ez zuen inork altxatu, eta musikariak elkarri begira geratu ziren, orduan konturatu balira bezala bi urteko