«Galdakanoko nafar armarria», Aitzol Altuna
Bizkaiko lehen historialariak, Lope Gartzea Salazarrek (1399-1476), Galdakano zeritzon familia Bizkaiko zaharrenetakotzat jotzen zuen...
«Txakolina», Manu Etxebarria
Urrirantz, gure baserri batzuetako aspaldiko ekintza bat txakolina egitea zan. Horretarako mahasduiak behar dira. Lehenago...
«Erlearen ziztada», Antton Irusta
Autu-mautuanAntton Irusta ZamalloaBINKE / 2021eko iraila Erlearen ziztada Mariren ipuintxo batekin natorkizu, gaur, Binkeko irakurle kutuna. Ba al dakizu erleek ziztatzen bazaituzte hil egiten direla? Bada istorio polit bat horretaz: «Aspaldi-aspaldi, berarekin ziren animalia guztiei begira zegoen Jainkosa Mari. Animalia bakoitzak bere itxura eta trebetasunak zituen, zeini bere beharretara egokituak. Jainkosa Marik esan zien: — Bakoitzari jite desberdina eman dizuet, neronek hala nahi izan dudalako, zuetako bakoitza berean ondo bizi dadin. Hala ere, dohain bat eman nahi diot bakoitzari. Beraz, dohain bereziren bat nahi duenak hala eska dezala, eta eman egingo zaio. Ikaragarrizko iskanbila sortu zen animalien artean. Halako batean,
«Zer lotzen diogun euskarari», Gotzon Barandiaran
KulturminezGotzon Barandiaran ArteagaBINKE / 2021eko iraila Zer lotzen diogun euskarari Inposatutakoa, derrigorrezkoa, astuna, aspergarria, arautua, zurruna. Hezkuntza arautuan ikasten ari diren gure herrikide askok euskararen erabilerari zein euskarazko kultur ekoizpenen kontsumoari buruzko azterketa eta inkesta berrienetan errepikatzen dituzten adjektiboak ditugu. Noiz eta Euskal Herriko osoko era guztietako auzitegietatik euskararen aurkako oldarraldia pairatzen ari garen sasoiotan. Zubiren bat erori zaigu, hariren bat moztu digute, katebegiren bat herdoiltzen utzi dugu. Laster beteko da urtea Irene Arraratsek Ez gara euskaldun jaiotzen, egin egiten gara hitzaldian esandako hauetatik: «Guretzat euskaraz ikasten duen edonor euskaldun bilakatzen da, eta berdin zaizkigu zirkustantziak». Bat nator Arraratsen baieztapenarekin
«San Migelak»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2021eko iraila Irailaren 29an San Migelak ospatzen doguz. Plurala darabilgu, izan be, lehenagotik, jai eguna bera ospatzeaz gain, jai bigarrena be ospatu izan da auzune mailan eta hurrengo domekan jai errepetiziñoa. Hortik ba, San Migelak. San Migel eta Luzifer goiaingeruak ziran. San Migelen lema «nor jainkoa lakoa» zan eta Luziferrena «nor ni lakoa» harrokeriak jota. Harrezkero, San Migel zeru altuan geratu zan eta Luzifer deabrua inpernuan. Miguel izena hebreerazko «mi-ka-´el»-etik dator eta mundu guztian zabaldu da. Euskeraz, Mikel. Bizkaian, abesti polit bat be badaukagu jai honen inguruan: «Aita San Migel Iurretako zeru altuko loria…». «Loria» dala-eta,
«Ez sakabanatu eskolan haur euskalhiztunak!», guraso talde bat
IritziaIzaskun Rekalde, Gilen Mejuto eta Mitxel Elortza, «Arnas dezagun» guraso euskaldun taldeko kideakBINKE / 2021eko uztaila Ez sakabanatu eskolan haur euskalhiztunak! Hau sinatzen dugunok euskaraz bizitzeko hautua egin dugun hainbat guraso gara. Dozenaka kilometrok banatzen gaituzten arren, gauza batek batzen gaitu: geure seme-alabek ere euskaraz bizitzeko aukera izan dezaten nahi dugu. Tamalez, helburu hori lortzeko zailtasun asko aurkitzen ditugu gure herrietan. Izan ere, eremu erdaldunduetan bizi diren 2 eta 14 urte bitarteko haur euskalhiztunek ez dute erraz izaten euskaraz egitea parkean, kalean edota eskolan. Eskolan, hain justu, lehentasunezkoa izan beharko litzateke arnasguneak sortzea eremu erdaldunetako haurrentzat. Horren ordez, baina, ikastetxeetan
«Ahoz ahoko argazkiak», Nerea Urgoiti
LerroarteanNerea Urgoiti GalarzaBINKE / 2021eko uztaila Ahoz ahoko argazkiak Argazkirik ez badau ez zara egon eta publikau ezean ez dozu kontau» esaten du lagun batek, eta holantxe da, bai. Gaur egun, sare sozialen eta errealitatearen artean sortu dugun marra hain da mehea ikusezin bezain beldurgarri bihurtzen hasi dela. Argazki zahar bat ikusten dugunean ez dugu argazkia ikusten, momentua baizik, izan «klik» hark izoztutako soinu bat, usain bat, barre bat, besarkada bat edota oinaze bat. Baina hori momentuko protagonistek baino ez dute ikusten: argazkiaren errealitatea, eskeletoa eta mamia. Besteok azala baino ez dugu ikusiko, eta sarritan distortsionatua. Aitaren familian ez daukagu
«Tourmalet galdakoztarra», Joanes Urkixo
ZabaleanJoanes Urkixo BeitiaBINKE / 2021eko uztaila Tourmalet galdakoztarra Zabalean jaio edo hazitakook, garai batean, Galdakaora goitik behera so egiten genuen, artean zabaluneak zeuden garaian. Handik goitik ikusita, dena zen txikerragoa eta horrek halako nagusitasun ustea ematen zigun gu txikerroi. Gu goragokoak izanda, geu baino goragorik ere bazegoela jakitun geunden. Baita, zein handiagoa zaren ere beti handiago bat izango dela. Eta guretzat, adin hartan, herriko handiena, erraldoia, kolosoa, Elexalde zen, Tourmalet galdakoztarra. Elexaldera joatea abentura zen: oinez eginez gero mendirako irtenaldi baten neurria hartzen zuen; bizikletaz ere joango ginen batzuetan, Sagardui galdakoztarra ginelako olgetan, ordea kanposantuaren parean lehertu eta oinez jarraitu
«Zelo edo araldiak»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2021eko uztaila Bizi dogun gizarteko heziketa-arauen arabera, berba batzuk «tabu» bihurtu dira eta euren kontzeptu-hitzak mailegu bidez hartu doguz. Abereen gaztelerazko «celo», grekozko «zelos» latinizatutako «zelus»-etik dator eta euskeraz «zelo». Gure baserri eta artzaintzan, abere bat «zeloan» dagoanean, «bero edo araldian» dagoala esaten da. Pertsonetan, nahiz eta ezagutu, isilean gorde da berba hori eta batzuetan mespretxuz edo eta ironiaz erabili. Abere emeen kasuan, «zelo» kontzeptu hau sano aberatsa da adierazte orduan, bata besteagandik bereizteko; esaterako, behiak, susara; astoak, alta; ardiak, arkera; ahuntzak, azkara; txarriak, irausi; txakurak, agiri. Abere emeari arra bota eta sortze barria adierazteko: izorra/ernari,
«Ohitura aldatzeko garaia», Malen Agirre
IritziaMalen Agirre EspillaBINKE / 2021eko ekaina Ohitura aldatzeko garaia Online erosketek gora egin dute pandemia garaian, baina, onura ala kaltea eragin digute? Internet bidez erostea edonoiz eta edozein lekutatik egin dezakegun jarduera bat da, ilararik jasan gabe eta denbora asko aurreztuz. Gainera, teknologia berriekin gaur egun edozein dendak ematen du online erosteko aukera. Konfinamenduan hasi zen jendea ekintza hau errutina lez hartzen. Etxetik irten ezinik genbiltzan, baina internet bidez edozein gauza eros genezakeen: elikagaiak, arropak… Covid-19 dela eta, jatekoa ere online erosten zuen jende askok. Izan ere, berrogeialdian horretarako soilik irten zitekeen, eta, kutsatzeko aukera gutxiago edukitzeko ideia onena elikagaiak
«Bizimodu osasuntsua», Paule Goioaga
IritziaPaule Goioaga LoresBINKE / 2021eko ekaina Bizimodu osasuntsua Bizimodu osasuntsua izatea denok helburutzat hartzen dugun zerbait da. Baina zergatik ez dugu denok bizimodu osasuntsua jarraitzen? Uste duguna baino zailagoa al da? Lehenik eta behin, «bizimodu osasuntsua» hitza entzutean, burura datorkigun lehenengo kontzeptua janari osasuntsua da, hala nola, frutak eta barazkiak. Baina egia esan, bizimodu osasuntsua jarraitzeak ez du osasuntsu jatea bakarrik adierazten. Hau da, ariketa fisikoa egiteak zure bizimoduan eragin asko izan dezake, horregatik, oso garrantzitsua da astean gutxienez hiru egunez praktikatzea. Bestalde, horrela pentsatu ez arren, osasun mentala osasun fisikoa bezain garrantzitsua da. Beraz, fisikoki sasoian egon arren, psikologikoki
«Gazte esplotatuon erronkak kapitalismoan», Janire Bravo
IritziaJanire Bravo RodríguezBINKE / 2021eko ekaina Gazte esplotatuon erronkak kapitalismoan Gazteok benetan ezagutzen al ditugu gure lan eskubideak? Egungo legediaren arabera, aparteko orduak egitea borondatezkoa da eta hauek konpentsatzea nahitaezkoa; gutxienez, hamabi ordu egon behar dira lanegun bat amaitu eta hurrengoaren hasieraren artean; eta langileek euren lan orduetatik kanpo «deskonexio digitalerako» eskubidea izango dute. Hauek, langileok ditugun eskubideen adibide batzuk besterik ez dira. Betetzen ez badira, guztiz ohikoa dena, hauek defendatzeko aukera osoa daukagu errepresaliarik jaso gabe. Asko dira esplotazioaren adierazpenak gure egunerokoan, krisi kapitalistaren ondorioz areagotu egin direnak, baina gazteok lan merkatuan jasaten dugun esplotazioa agerikoa da eta biziki
«Euskara eta estatuak», Aitzol Altuna
LehoinabarraAitzol Altuna EnzunzaBINKE / 2021eko ekaina Euskara eta estatuak Euskaldunok, gure burua herri txiki bat bezala ikusten dugu beti. Baina, euskaldunok, gure Estatua sortu genuen Erromatar Inperioa V. mendean jaustean, eta 1.000 urtez, amaigabeko borroka batean, mantendu. Baskonia deitu zen, gero, IX. mendeaz geroztik, Nafarroa izango dena. Estatu hori, inperialistek, hainbat zatitan puskatu zuten, eta Estatu ezberdinetan gelditu ginen euskaldunak bananduta, gaur arte. Bi hizkuntza dauden lekuan, beti, konkista, jazarpena eta inposizioa daukagu, ez baitago berez bi hizkuntza dauzkan herririk; bi herri ezberdin izango lirateke, hartara. Hizkuntzak ez dira berez desagertzen, inperialistek desagerrarazten dituzte. Gure hizkuntza, espainol eta frantsesen Estatuaren
«Ura, gure altxorrik ederrena», Estibaliz Apellaniz
LurretikEstibaliz Apellaniz IngunzaBINKE / 2021eko ekaina Ura, gure altxorrik ederrena Gure Lurra, espaziotik ikusita, «planeta urdina» dela diogu, azaleraren %70 baino gehiago urez estalita daukalako. Hala ere, Lurreko itsasoak ez dira oso sakonak eta, horregatik, ura uste baino ondasun urriagoa da. Denok dakigu ura oinarri-oinarrizko gaia dugula aurrera egiteko, mundu berriak arakatzeko, garapena lortzeko eta bizirauteko. Urik gabe ezin izango ginateke bizi, urak lantzen baitu herriaren izakera; baina, arazoa da, egunetik egunera ur edangarri gutxiago daukagula eskura. Badirudi, ur zikinetako irabazietan murgilduta bizi garela, horrek ondorio galgarririk ekarriko ez duelakoan; baina urak, egiak bezala, beti bideginen jarraitu behar du: «mila