Aitzol Altuna, historialaria
BINKE / 2017ko ekaina

«Erromatarren aurretik hemen euskararik berba egiten ez zala esatea astakeria hutsa da»

TESTUA ETA ARGAZKIA: Jon Gomez Garai

Gure historian arduratuta dabilen historialaria da Aitzol Altuna (Galdakao, 1971), eta baita gure hizkuntzaren jatorriaz ere. «Azken boladan euskararen inguruan esan diren egiak eta gezurrak» desberdintzen badakizki, eta azken horiek deuseztatu nahian dator liburu berri bat argitaratuta.

Datorren ekainaren 19an aurkeztuko du liburua (Galdakaon, Gandasegi ikastetxeko areto nagusian 19:00etan), baina lehenago Binkeren irakurleei aurrerapentxo bat eman gura izan die.

ETBko «Baskoniako historia bat: euskalduntze berantiarra» dokumentalaren karira omen dator zure liburua. Zergatik? Berez 400 urte daukazan eta orain 100 urte historialari espainol eta bertakoen artean berpiztu zan hipotesi bategatik. Hipotesiak esaten dauana zera da: hasieran gaurko Bizkaia, Gipuzkoa eta Araban ez zala euskaraz berbarik egiten. Zelta hizkuntza bat baino ez, eta V-VI. mendean etorri zirala baskoi euskaldunak kanpotik, Akitaniatik batzuen ustez eta gaurko Nafarroa Garaitik beste batzuen ustez.

Non dago horren arazoa? ETBk hipotesi zahar honi dokumental bat eskaintzea guztion diruagaz; Hemen lehen euskararik berba egiten ez zala hedatzen… Astakeria hutsa da! Eta horrek harritu ninduan. Horregatik, EiTBko zuzendari nagusiagaz eta dokumentalaren egilea dan Alberto Santanagaz batu ginan.

Zer gertatu zen bilera horretan? Santanak azkenean aitortu egin euskun ez ebala egia kontatu. Dokumentala ikusten badozu, bertan Santana eta bere lagun Joseba Abaitua bakarrik agertzen dira hipotesi honen alde, baina ez dabe lanik edo datu barririk eskaintzen hori holan zana demostratzeko.

Eta beraz, zer da zehazki irakurleari kontatu gura diozuna? Dokumentala aitzakia bat besterik ez da, erromatarrak etorri ziranean hizkuntzaren aldetik hemen zer aurkitu eben kontatzeko. Liburuaren bigarren zatian, Sartaldeko Erromatar Inperioa erortzean, euskaldunok gure burua zelan antolatu genduan azaltzen dot, gure lehen Estatua sortuz: Baskoniako dukerria, visigodo, franko edo musulmanei aurre eginez. Eta horri esker, euskarak bizirik dirau.

Non oinarritu zara aurrekoa baieztatzeko? Garai hartako gure historia frankoen, visigodoen eta musulmanen kroniketan agertzen da, zoritxarrez, euskaldunak ez gara gure historiaren idazle izan, gaur egun ere ez. Kronika hauetan, euskaldunak euren etsai inportanteak ginela esaten deuskue, inoiz ez euren menpekoak. Gaur egun kronika edo dokumentu hauek edonoren eskura dagoz, eta hainbat liburutan laburtuak, beraz, harrigarria da dokumentalean guzti honen barri ez emotea, espainol historiaren etnozentrismoa bakarrik agertzen dalarik.

Zure liburu berria irakurri aurretik, argitu dezagun oinarrizko zalantza bat: erromatarrak gurera etorri aurretik, euskaraz hitz egiten zen ala ez? Bai, zalantza gabe. Gero eta euskal berba gehiago doguz garaiko herri ezberdinen artean, barduloak, autrigoiak, baskoiak, auskoak, karietak, beroiak eta abar. ADN azterketek be argi esaten dabe, gaurko euskaldunak eta garai hartakoak jende bera garela, hau da, ez dela inor kanpotik etorri normala den immigrazioaz gain.