«Gorbeiako jaia», Manu Etxebarria
Gorbeiako jaia San Inazio egunean ospatzen da. Gurutzera igoteko ohitura handia dago, gero Igiriñaon jarraitzeko festa-giroan...
«Eraso matxistak… Udala bidelagun?», Aintzane Urkiza
Atzo hilabete, ekainak 6 bete zituenean, Usansoloko Udalak maiatzaren 31n Unkina eskolak jasandako erasoei erantzunez, gaitzespen ohar bat helarazi zigun usansolotarroi...
«Krisi kapitalista garaian sozialismoa eraikitzen», Peio Artola
IritziaPeio Artola JugoBINKE / 2022ko apirila Krisi kapitalista garaian sozialismoa eraikitzen Gure garaia zerbaitek ezaugarritzen badu, hori krisi kapitalista dela esan genezake. Gainera, ekoizpen eredu kapitalistaren garapenean zehar ikus daiteke nola krisiaren ondorioak langileriak ordaintzen dituen beti; eta gaur egun ere horrela gertatzen ari da. Etengabe krisiaren espresio diren askotariko erasoak sufritzen ditugu gure azalean: prezioen gorakada ikaragarria, gure bizitza aurrera eramateko gaitasunik eza, egiturazko langabezia eta aldi baterako lanpostuen igoera, soldata baxuak… Hala ere, horiek guztiak pandemiaren eta gerraren ondorio soilak izatetik urrun, 2008ko finantza-krisiaz geroztik ireki zen arnas luzeko krisi testuinguruaren ondorio sozialak dira; era berean, azken urteetako
«Arrakastak feminismoa hil du», Ainara G. Goitiandia
Zokoratutako berbakAinara García GoitiandiaBINKE / 2022ko martxoa Arrakastak feminismoa hil du Mugimendu feministaren arrakasta eta geroko erasoaldien fruituak pairatzen doguz gaur. Ultraeskuinaren gorakadak eta matxismoaren inguruko negazionismoak ez dau batere lagundu. 78ko Erregimen honetan eroso, gaur egungo gizon aske, tolerante eta aliatuek euren abantailak babesten dabez. 15-29 urte bitarteko mutil gazteek indarkeria matxista feminismoaren asmaketa dala pentsatzen dabe. Gurean, pasadan urtean, 62 emakumek bizkartzaina eroan eben eta 4.800 gehiagok beste mota ezbardinetako babes poliziala jaso behar izan eben, indarkeria matxistaren biktimen desfilea. Inauteri hauetan Barakaldon lau gizon gaztek neskato bat erasotu eben etxerako bidean. Datu hauek, emakumeen gai soil hauek
«Ekinokzioaz»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2022ko martxoa Euskal lexikoaren arabera, badirudi euskal urte zaharrak, urtaro bi bakarrik eukazala: uda eta negu. Baina Kristo aurreko 46ko kalendario Julianoak lau urtaro: solstizio bi, ekinokzio bi eta hamabi hilabetetan banatu ebanez urtea, euskaldunok, uda, hirukoiztu egin genduan: udabarri, uda eta udagoien edo udazken jarriaz eta hilabeteak geurera egokituz. Solstizioak, bagil eta abenduaren 21ean dira, eta ekinokzioak, marti eta iralaren 21ean ordu batzuk arean gora behera. Ekinokziotariko bat marti edo martxokoa da. Nondik datorren eta zer esan gura dauan ekinokzio berbeak? Ba, aiko. Ekinokzio, berba konposatua da eta latinetik hartu dogu. Latinean: aequus = bardin,
«Biolentzia linguistikoaz», Jose Inazio Basterretxea
ErretratuakJose Inazio Basterretxea PoloBINKE / 2022ko martxoa Biolentzia linguistikoaz Berunezko diru-txanpon faltsua baino guzurrezkoagoa da euskera gatxa dalako epai hori, Laudioko Udalaren kontra magistratu batek plazaratu, eta otsailean jakitera emon izan dana. Edozeinen esku itxi dau epaileak lehertu ahal izatea administrazio publikoagaz inork daukan lan-hitzarmenaren izpiritua, eta berebat birrindu ahal izatea funtzionario publikoaren lanari dagokion zereginetako bat, zeina dan edozein herritarregaz —baita euskaldunagaz be— hartuemon ahalik eta zuzenena ahalbidetzearen betekizuna. Epaia entzunda, burura etorri jat pasadizo bat, oso zaharra ez dana: Kataluniako supermerkatu batean bezero bat oldartu jakon behin kutxako langileari katalanaren erabilera zala-eta, esanez produktu baten etiketa katalan hutsean
«Zur eta lur geratu gara», Jon Kresporen senideak
IritziaJon Kresporen senide eta lagunakBINKE / 2022ko martxoa Zur eta lur geratu gara TESTUA ETA ARGAZKIA: Jon Kresporen senide eta lagunak Eraman egin dute. Zergatik? Jon gurekin zegoen, egunerokoa familiarekin eta lagunekin partekatzen zuen, egunero lan egiten zuen gure Udalak gizarteratzera bideratutako lanpostu batean, horretarako ezarritako baldintza guztiak errespetatuz. Normaltasuna nagusitzen ari zen, eta agerian uzten zuen gutxi falta zela atzean uzteko iragan gogorra gugandik urrun eta salbuespenezko bizi-baldintzetan. Baina progresio hori, bide hori, urrutitik moztu da. Jon Kreporen euskal presoaren senide eta lagunak gara. Bere garaian 25 urteko kartzela-zigorra jaso zuen, eta dagoeneko 20 urte eman ditu estatuko hainbat
«Norberaren gaitasunetan sinestea da abiapuntua», Ane Legarreta
IritziaAne Legarreta MendezBINKE / 2022ko martxoa Norberaren gaitasunetan sinestea da abiapuntua Eta lan egitea, dudarik gabe. Martxoaren 8a gure egutegietan egun adierazgarria da ESAS sarearentzat eta ez bakarrik egun hau ospatu eta gure eskubideak aldarrikatzera kaleetara aterako garelako. Urte bete igaro da proiektua ezagutzera eman genuenetik, Emakume Sortzaile eta Artisten Sareak aurrera darrai eta eskuartean ditugu jarduera anitz. Getxoko Muxikebarri aretoan MMusika Zikloa. Martxoaren 5ean eskaini genuen gure lehenengo kontzertua hainbat euskal emakume konpositoreren obrak estreinatuz: Zuriñe F. Gerenabarrena, Eva Ugalde, Inge Conde, Uxue Rincón. Hurrengo kontzertuak apirilak 9 eta maiatzak 15 izango dira. Apirilean Ahaire Eho zeharkako txirula emakumezko
«Nire familiak egunero bizi du gerra», Andrii Kovalchuk
IritziaAndrii KovalchukBINKE / 2022ko martxoa Nire familiak egunero bizi du gerraren izugarrikeria Galdakaotik idazten dut, nire etxeak ematen didan segurtasunetik eta nire herrialdean, Ukrainan, gertatzen ari den egoerak eragiten didan tentsio eta urduritasunetik; bertan, nire familiak eta lagunek egunero bizi dute gerraren izugarrikeria. Errusiako presidenteak norbere buruei «errepublika popularrak» izendatutako Donetsk eta Luhansk aitortu zituela iragarri ondoren, lehen ezinezkoa zirudiena gauzatzen hasi zen: otsailaren 24ko gauean gerra piztu zen Europako kontinentean. Eta une horretan amesgaizto bat hasi zen, amaierarik ez duela dirudiena. Inbasioa hasi zen fronteetako bat —iparraldekoa— nire familia bizi den herrixkatik kilometro gutxira dago: Pataliivka. Lehen orduak, zalantzaz
«Agur eta ohore, Iñaki», Kepa Urrutikoetxea
IritziaKepa Urrutikoetxea ArrietaBINKE / 2022ko otsaila Agur eta ohore, Iñaki Adiskide Pilota Elkarteko kide garrantzitsu bezain historikoa izan da urte luzez Iñaki Ibargarai galdakoztarra, domekan bertan zendu zena. Bere omenez berba hauek idatzi gura izan ditu Binkeren bidez Kepa Urrutikoetxea lagunak. Gugan bego, Iñaki. Hil adi, alaba aite» dio A. Oihenarten errefrauetako batek: Hil zaitez eta alabatuko zaituzte. Eta halan izan da, eta ez. Ikusi zaitut omenaldi batzuetan, baina ez merezitako guztietan. Lerro hauek adibideko. Gerizpe luzea utzi duzu herriko pilotan eta kulturan. Zenbat lan, zenbat ordu eman dituzun, eta gehienetan isilpean, agertu barik: hau egin beharko litzateke, honela egin,
«Arkitektura gerturatzen», Peio Urrutikoetxea
IritziaPeio Urrutikoetxea LopezBINKE / 2022ko otsaila Arkitektura gerturatzen Gaur egun, arkitektura gizarteak urrundu eta ahaztu duen kontzeptu bat dela pentsatu dut azkenaldian; honen inguruko interesa murrizten doalarik, eta agian, jendeak zer den azaltzen jakin ez dakielarik. Lagun bati galdetu nion aurrekoan, ea zer ote zen arkitektura. Ez zuen zehaztasunez erantzuten jakin. Egia esan, kontatu beharrekoa zintzotasunez kontatzeko, orain gutxi arte, nik ere ez nukeela jakingo onartu behar dizuet. Arkitekturarekin dudan lehenengo oroitzapena, argi daukat ordea. Gogoan dut nire herriko lorategirako sarrera. Eskailera hura zeinu berezi bat bezala irudikatzen dut, atseden mundu baten sarrera. Brisa arina, barandaren hotza, inguruko landareen usaina…
«Erantzunaren ardura», Gotzon Barandiaran
KulturminezGotzon Barandiaran ArteagaBINKE / 2022ko otsaila Erantzunaren ardura Euskararen langile autonomook sortu dugun Lanartea intersindikal berriaren bilera batera gindoazen lagun musikaria eta biok. Halako batean, urtea hasi denetik milaka euskal herritar kalera aterarazi dituzten mobilizazioak hartu genituen berbagai. Kalera atera gara, besteak beste, pentsio duinen alde, osasungintza eta hezkuntza publikoaren alde, Covid-19 pasaportearen aurka, burgesiaren diktaduraren kontra, Espainian onartu duten lan-erreformaren aurka. Milaka. Laguna kexu zen, ostera, urtea hasiz geroztik euskararen eta ondorioz euskal hiztunon eskubideon aurkako horrenbeste eraso gertatu arren, ehundaka baino ez garela izan kalean asaldatu garenak. Estatu Frantziarrak Lapurdi, Nafarroa Behera eta Zuberoako irakasleak zigortu ditu brebeta
«Txinatik dator tearen kondaira», Antton Irusta
Autu-mautuanAntton Irusta ZamalloaBINKE / 2022ko otsaila Txinatik dator tearen kondaira Gustuko duzu tea, Binkekide? Txinako kondaira duzu ondorengoa. Antzina, Hodei Zuri printzesa bizi zen Txinan. Luzaro egoten zen Hodei Zuri enperadorearen lorategian paseatzen, eta gogoko zuen loto-loreen eta te-zuhaixken artean ibiltzea. Udako egun batean, Hodei Zuri lorategi ederrean zihoala, konturatu gabe, haizemailea putzura erori eta ur-azalean gelditu zitzaion. Haizemailea hartzeko makurtu zenean, bere irudia ikusi zuen, putzuko ur garbietan, islaturik. Eta bere islaren alboan, bizar zuridun agure baten irudia ere ikusi zuen. — Putzuko jeinua naiz—, esan zion agureak. Hodei Zuri, guztiz lotsaturik eta izuturik, korrika urrundu zen putzutik, haizemailea
«Arean»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2022ko otsaila Arean» berba zaharra dogu. Jatorriz, «handik» esan gura dau, baina Gorbeialdean, «apur bat» zentzuaz darabilgu baiezkorako, eta ezezkorako «arean bez (be ez)». «Apur» berbeak erabilera ugari dauka, esaterako: «Ogi apurrak edo birrinak; ur apur bat; denpora apur bat; lo apur bat; behar apur bat; apurka-apurka;» etab. baiezkoan eta «apur bapez (bat be ez)» ezezkoan. «Apurtu» aditza be hortik dator, apurrak egin, birrinduz, erdibituz, laurkinduz edo sastuz. Diminutiboan be erabiltzen dogu, esaterako: «Apurtxu bat, apurtxu baten, apurtxu baterako», etab. «pitin edo piti bat» baliokideagaz batera. Euskera batuaren etorreragaz, beste sinonimo batek daragoio nagusitzen eta hauxe