«Guk festa, animaliek jai», Andrea Arrizabalaga
Behin txalotu zenuenak gaur negar eragin diezazuke. Gauza askorekin gertatu zait hori, tartean, animaliak erabiltzen dituzten...
«Irailean eskolara», Manu Etxebarria
Irailean kurtso barria hasten da maila guztietako ikastetxeetan eta ikasle, irakasle eta gurasoak behar dana antolatzen saiatuko dira...
Tabernak itxi osteko zaborra
IritziakBerdez Bizi ekologista taldea eta Galdakaoko Udalaren garbiketa arloaBINKE / 2021eko maiatza Tabernak itxi osteko zaborra Jendartean zabalduta dagoen kexa da: azken aldian, bereziki asteburu gauetan, gure herrietako kaleak zikinkeriz betetzen ditugu —tabernak itxi osteko parrandetan—. Hausnarketa egitera gonbidatu ditugu Berdez Bizi talde ekologista eta Galdakaoko Udala. Berdez Bizi ekologista taldea: Garagardo botila bat, patata pakete bat, freskagarri lata bat… Gero eta errazagoa da era horretako zaborra gure herriko bazterretan pilatuta aurkitzea eta herritar batzuk arduratzen eta nazkatzen hasiak dira. Normala.Baina, nola heldu gara ba egoera honetara? Gure ustetan, kaleak eta parkeak zikintzeko ohitura hau, gaur egun nagusi diren balore
«Eskerrak bideari», Julen Gabiria
Urandreak lezJulen Gabiria LaraBINKE / 2021eko maiatza Eskerrak bideari Aurten ikusi dudan kontzerturik onena Ibil Bedi talde nafarrak eman zuen apirilaren 18an, Larrabetzun. Talentu izugarriko gazteak dira: duela bi urte aho zabalik utzi bagintuzten estreinako diskoarekin, oraintsu atera duten bigarrenak are ageriago utzi du zelako maila musikala eta sentsibilitate fina duten. Baina, zuzeneko hartan, beste dohain bat ere azaleratu zuten: egundoko esker ona gertatzen ari zaien guztiarekiko. Kontzertuaren une batean, adibidez, eskatu zuten eskua altxatzeko egun hura baino lehen taldea ezagutzen ez zutenek. Ba ez zuen inork altxatu, eta musikariak elkarri begira geratu ziren, orduan konturatu balira bezala bi urteko
«Maiatz lorea»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2021eko maiatza Gorbeialdeko esaera batek hauxe dinosku: «Txarriaren urdaiak, maiatz luzeak eroan». Gure baserrietan, urterako txarria hilteko usadioa egoan eta gaur egun be badago han, hor, hemen. Txarrikia dana aprobetxatzen zan, odoloste, barruzki, gihar eta urdai gatzaturaino. Kakotik eskegita egoten zan urdaia zan azkenengo jaten zana eta zemendi inguruan hildako txarriaren urdaia apurka-apurka, maiatzeraino luzatzen zan. Hortixik dator aurreko esaera, urdaia be maiatzeraz gero jan-akabatu. Txarria eta bere urdaia aipatu doguz baina berba biok ez datoz jatorri berberetik. Gazteleraz, «cerda», abere batzuen ule gogorra da eta euskeraz «zerri» ule gogordun animalia horri jarri deutsagu. Zerri, berbaren
«Korrikarik ez, baina ibilbidea bai», Irati Bediaga
NeuretikIrati Bediaga Rementeria BINKE / 2021eko apirila Korrikarik ez, baina ibilbidea bai Aurten ez dugu hasiera batean martxorako iragarrita zegoen Korrikarik ospatu. Egia da euskarak kaleak, bizitza eta mugimendua behar dituela gizarte diglosiko honi buelta emateko. Baina aurten ere Covid-aren ondoriozko debekuetatik harago, badaukagu egin beharreko ibilbidea: inkontzientziatik kontzientziara, hortik ekintzetara eta helmuga: erabilera ohitura bihurtzea. Beldurtuta dagoen euskaldun berri hori animatuko nuke lotsak alde batera uztera, erortzera eta zutuntzen ikastera. Euskara ez da kristalezko diamante delikatua, egunerokotasunean bidean lupetzarekin zikintzea zilegi den makulua baizik. Euskaltegira lanean eskatzen dioten EGA titulua ateratzera soilik doan horri esango nioke gure hizkuntza ez
«Ramon Kuku», Jose Inazio Basterretxea
Erretratuak Jose Inazio Basterretxea PoloBINKE / 2021eko apirila Ramon Kuku Kukua barrundatu dot mizpira gainean. Udabarriagaz batera azaltzen da adaburuan, eta udagaz batera desagertzen. Behin etorrita, bere bideari ekiten deutso harek. Eta itxura batean, iazko marka hobetzeko bidean dabil aurton; martingala ederrak ekarri ditu-eta txertoaren kontura. Agintariak eta herritarrak zein bere zorriari begira, gehienak burua galduta. Matrakalaria da kukua; eta itzela, bazterrak nahasten. Erramuetan kuku, Sanpedroetan mutu… baina, iazko kukuaren eskutik etorri zana ez da joango aurtengo Sanpedrotan. Egoera eskasotan, Ramon Kuku, txapeldun: atzo, lagunen arteko hartuemonak eteteko baino ez dauela balio musukoak; harainegun, bera adinez nagusia dala eta berari
«Beydik badaki», Unai Atutxa
IritziaUnai Atutxa BarrenetxeaBINKE / 2021eko apirila Beydik badaki Urteak dira Amamak goiko pisua alokairuan duela; nik lau bat urte izango nituen lehenengoz alokatu zuenean. Pertsona eta familia ugari bizi izan da urte luze hauetan pisu horretan, maletak istorio eta kulturaz gainezka dakartzaten pertsonak, eta Amamak denekin izan du harreman oso estua. Baina denen artean, bada berezia den norbait: Beydi. Familia Senegalen utzi eta lan bila etorri zen Euskal Herrira, bildutako diru apurra familiari bidaltzeko asmoz. Kasualitatez eta kausalitatez, Amamaren goiko pisura iritsi zen; gure bihotzetan betiko geratzeko. Kartetatik bueltan, Amamak ezusteko handia hartu zuen etxera iritsitakoan. Besaulki batean Birramama zena
«Jorraileko lorea, urrea»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2021eko apirila Herri-esaerak hauxe dinosku: «Jorraileko edo apirileko lorea, urrea baino hobea». Udabarriak loraldi barria dakar eta lurra be epelduten doanez, ulelandu eta jorratzen hasteko garaia da. Jorrail izena be hortixik jatorko, aldi baten, jorrai edo atxurra erabiltzen zalako lurra lantzeko. Jorraila, loraldi garaia be bada, eta apurka-apurka, orriz eta lorez janzten dira gure arbola eta landareak. Lorara datorren lehenengoa, otea da, bere lore beilegiagaz eta gero gainetiko guztiak. Lore, berbea, latineko «florem»-etik dator. Euskeraz, «muta cum liquida» kontsonante multzoa gertatzen danean, «muta» galtzen da, eta hortik ba: florem > lore —plumam > luma; gloriam >
«Arte ahaztua», Ane Solis
IritziaAne Solis EnzunzaBINKE / 2021eko martxoa Arte ahaztua Batzuetan galdetzen diot neure buruari zer espero dudan historiatik, hainbeste mendeko zapalkuntzaren ondoren. Argi dut historiaren errelato handi bat gizonek idatzi dutela, baina honek ez du esan nahi haiena denik. Emakumea artearen objektu gisa ulertu da beti, baina, noiztik izan gara subjektu? Debekuak tarteko, emakumea beti aritu da sorkuntzaren bueltan. Are gehiago, gizonen sorkuntza handi gehienen atzetik beti aurki daiteke emakume bat ondoan, edo emakume batek arinago sortutako lan baten kopia huts bat baino ez da hau. Esaterako, Kandinsky abstrakzioaren aita bezala ezagutzen den arren, sortzailea Hilma af Klint da. Zer dela
«Zergatik egiten dute oilarrek kukurruku?», Antton Irusta
Autu-mautuanAntton Irusta ZamalloaBINKE / 2021eko martxoa Zergatik egiten dute oilarrek kukurruku? Konturatu zarete oilarrak eguzkia irtetean esnatzen direla eta ilargiak sudurra ateratzen duenean lokartzen direla? Jakin nahi duzue zergatik gertatzen den hori? Duela urte asko zeruan hiru anaia bizi ziren: eguzkia, ilargia eta Kukurruku oilarra. Egun batean eguzkia lanera joan zen eta ilargia eta Kukurruku bakarrik gelditu ziren. Gaua etortzean ilargiak agindu zion Kukurrukuri abereak ekar zitzala ukuilura, baina Kukurrukuk egun osoan lanean jardun zuenez, ezetz esan zion. Ilargia erabat suminduta, bere neba gandorretik heldu eta lurrera jaurti eta zeruko erresumatik kanporatu zuen. Eguzkiak, lanetik heldutakoan, ez zuen Kukurruku anaia
«Euskararen langile autonomoen alde», Gotzon Barandiaran
KulturminezGotzon Barandiaran ArteagaBINKE / 2021eko martxoa Euskararen langile autonomoen alde Euskal Herrian euskaraz argitaratzen duen idazle batek 24.000 liburu saldu beharko lituzke urtero soldata duin bat jasotzeko. Zenbatekoa da zuentzat soldata duina? Atera kontuak. Zenbat liburu saltzen ote ditu gurean gehien saltzen duenak? Zantzoa utziko dizuet: 1.000 ale saltzea emaitza itzela da. Hiru milioi inguruko gure herrian 1.100.000 ei gara kultur edukiak euskaraz jasotzeko gai. Zergatik ote da orduan ameskeria 24.000 liburu saltzea? Argitaletxeetatik jasotzen ditugun egile eskubideen bataz bestekoa aintzat hartuta, idazleok saltzen den liburu bakoitzeko 2€ jasotzen ditugu. Euskal Herrian euskaraz argitaratzen dugun idazleotatik sano gutxi dira literatura
«Martiko txori habiak»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2021eko martxoa Urteen joan-etorrian, gure herriak uritartu egin dira eta gure ohiturak be aldatuz doaz. Lehenago, gure lur barruko herrietan, baserriak ziran nagusi eta beste era batera bizi ziran hiru belaunaldiak. Lehengo umeak eta gaurkoak ez deuskue bardin olgetan leku-denborak aldatu diralako. Lehengo umeek ez eukien gaurkoek beste jostailu eta urtaro bakoitzean asmatu egin behar izaten ebezan era bateko edo besteko jolas edo olgetak. Udabarria heltzen zanean, ume eta gaztetxuak «txori topetan» ibilten ziran jolas moduan. Ez zan jolasa bakarrik. Baten batek txori habia bat aurkitzen ebanean, ia-ia bere jabea zan eta errespetatu egiten zan, erlauma
«Hizkuntza-asiloa», Ainara Artetxe
IritziaAinara Artetxe AzkuetaBINKE / 2021eko otsaila Hizkuntza-asiloa Kontatuko baneuntsuen, familia bat ezagutzen dodala, euren seme-alabek euskeraz berba egiteagatik stress linguistikoa egunero pairatzen dabela eta ezinegon horregaitik beste herri batera bizitzera joatea baloratu dabela. Asilo linguistikoa eskatzekotan dagoazala. Zer jatortsue gogora? Zein garaitan kokatuko zenduen egoera hori? Niri anakronismo bat iruditzen jat. Gogora ekartzen deustaz, Euskal Herrian bizitako garai ilun frankistak eta ondorengo gertakari grisek. Euskeraz berba egitea galazota egon ziran garaiek. Herbestera ihes egin behar izan zaurien askoren memoria. Amak eskolan euskeraz berba egiteagatik maestrak, jo egiten zauela kontatzen zauen garaiek. Abadeak edo botanikoak izan barik, «háblame en cristiano» esaten