«Galdakanoko nafar armarria», Aitzol Altuna
Bizkaiko lehen historialariak, Lope Gartzea Salazarrek (1399-1476), Galdakano zeritzon familia Bizkaiko zaharrenetakotzat jotzen zuen...
«Txakolina», Manu Etxebarria
Urrirantz, gure baserri batzuetako aspaldiko ekintza bat txakolina egitea zan. Horretarako mahasduiak behar dira. Lehenago...
«Harjoa»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2020ko ekaina Gure esaera batek hauxe dino: «Kandelario eta San Blasetan denpora epela baino, otsoa ardi artean hobe». Beraz, garai horretan hotz egin behar dau naturaren legean. Aurten eguraldi onegiak egin deuskuz tertzio horretan eta landare zein arbolak lore eta orrira etorri jakuz sano goiz. Ondorioak ondorio, bagileraz gero, hasierako lorerik harako garauak hazkai bidean barruntetan doguz. Baina garau horreik kanpotik zindo itxura euki arren, barruan harjoa daukie sarritan, lore denpora aurreratuan harrak jo eta mamarro hori haziz doalako fruituaren barruan. Harjoa, fruituetan ez eze, arbola eta abarretan be ikusten da nahinon. Gure basoetan erreskan ikusten
«Reset botoia», Jose Inazio Basterretxea
ErretratuakJose Inazio Basterretxea PoloBINKE / 2020ko maiatza Reset botoia Upoko tontorra… pago gazteen hosto biziak alde batera, Gorbeiako Gurutzearen distira bestera, eta haizea firin-faran itsasoaren bila. Sei lagun zirkuluan jarrita, aparte samar. Nork bere ogitartekoa. Nork bere ur-botila. Garbitasuna,… Ikusi mendizaleak… Serioa izan da larrialdia gutako bakoitzarentzat. Eta danon hobe beharrez onartu dogu sufrikarioa. Bildurrak, obedientziak eta autokontrolak gidatu dabez herritar gehienon urratsak udabarri korapilo honetan. Serioa izan da larrialdia gizartean. Maila politiko, sanitario eta sozialean, indartsu eskobatu dira hainbat eskubide, aginte hiper-zentralizatuaren izenean. Ezelako beharrizan barik, soldaduak atara deuskuez kaleetara eta plazetara. Lantegiak eta ikastegiak dar-dar batean dagoz.
«Norbere zirrikituak ezagutzen», Irati Bediaga
NeuretikIrati Bediaga RementeriaBINKE / 2020ko maiatza Norbere zirrikituak ezagutzen Aitorrek atzerrira bidaiatzen du ahal duen guztietan beste kultura batzuen egarriz. Baina ez da inoiz Ipar Euskal Herrian egon. Pastoral eta Maskaradak entzunak ere ez zaizkio egiten. Ainhoak 14 urte ditu eta bikotekidea du. Ezagutzen du mutilaren zakila nolakoa den eta koitoa praktikatzea zer den. Baina inoiz ez du denbora pasa bere aluari begira, inoiz ez dio bere klitorisari igurtzirik egin. Gorkak psikologiako karrera ohorezko matrikulekin amaituko du. Psikoanalisia, konduktibismoa, kongnitibismoa… denetan sakondu du. Baina oraindik ez daki antzematen zergatik sentitzen den arnasa hartu ezinik, paparra itxita eta negar gurarekin azterketa
«Suge esnezalea»
Manu Etxebarria AyestaBINKE / 2020ko maiatza Maiatzeraz gero, eguraldiak gorabehera handiak izaten deuskuz. Eguzkiak sano joten dauanean, lozorroan dagozan sugeak be odol-berotu eta biztu egiten dira. Sugeari beti izan deutsagu errespetua, batez be sugegorri pozoitsuari. Euskal Herriko sugeak, ez dira handiak eta euren janarirako be irentsi ahal izateko moduko pizti txikiak harrapatzen dabez, esaterako, saguak, txori txikiak etab. Baina, batez be suge luzeen beste elikagai estimatu bat behi eta ardien erraperik harako esnea da. Baserritar askori deukotset entzunda sugeen esne-edate hori. Batzuek euren begiekaz ikusita daukiela esan izan deuste, beste batzuek euren aurrekoei entzunda. Sugeak eurak be zuhurrak dira eta
«Desintoxikazioa», Bea de Francisco
Bea de Francisco GonzalezBINKE / 2020ko apirila Desintoxikazioa Hasi baino lehen eskerrak eman gurako nizkieke honen bitartez Osasun Krisi honetako lehenengo ilaran zaudeten guztiei, eta animoak eman gure nagusiei. Ordea, niretzako itxialdi honek desintoxikatzeko balio izan dit. Zergatik? Ez dudalako ordutegirik, ez naiz erlojuaren menpe bizi, ez lanera joateko, ez gimnasiora joateko, ezta yoga egitera joateko ere ez. Eta horiek ere egiten jarraitzen ditut, baina nire ordutegian. Orain ez dago entzuten uzten ez didan zaratarik, ez dut apenas zapatarik erabiltzen eta nire oinek eskertu egiten dute, gehiago irakurtzen dut, hobeto egiten dut lo eta baita amets ere egin. Aspaldiko argazkiak
«Psikotxertoa», Elena Diaz
Elena Díaz EreñoBINKE / 2020ko apirila Psikotxertoa Nork ez du momentu larri honetan, WhatsAppetik jaso duen konfinamenduari buruzko broma edo txiste batekin barre egin? Egoera tragiko honi inolako garrantzirik kendu nahian, gizakiok tragikomediarako prestatuta gaudela esango nuke, biziraupenerako babes-mekanismo bezala. Alerta-egoeraren aurrean ihes egiteko erantzun fisiologikoa badugu ere, konfinamenduan, argi uzten ari gara estresari aurre egiteko baditugula baliabide, psikosozialak, gure burutik beldurrak eta kezkak uxatzeko. Hiru aste luze itxialdian egonda gero, atzera begiratuz, inoiz espero ez genuena gertatu zaigu. #Etxeangeratu agindupean, etxean geratu behar, osasuna babeste aldera eta etxetik lanak, ikasketak, zainketak… jarraituz. Goibel geratu beharrean edo gure bizilekua itogarri
«Esperantzak gurekin darrai», Eider Murgia
Eider Murgia López de LetonaBINKE / 2020ko apirila Esperantzak gurekin darrai Egoera xelebre zein latz honen bigarren astea igarotzeke dago, eta denborak aurrera darrai, nabari motelago den arren. Biztanleok barneratu egin dugu, eta ondo barneratu ere, metrokarratu urri batzuen giltzapean bizi beharko dugula epe luzetxo batez, eta noski, barrutiko arimek gero eta bortitzago mahaigaineratzen dute aske izateko premia bizia. Bada, orduak inoiz baino luzeagoak diren heinean, entzierroaren ondoriozko buruhausteak ez dira atzean geratzen bez. Haatik, gure zaurgarritasunean ere,egoerak esperantzaz beteriko bizipenak oparitzen dizkigu, eta «itxaropena da galtzen dan azken gauza» esaldiak berebiziko indarra hartu du. Horrela, gure gordelekua izango den
«Isurketen murrizketa», Aitor Landa
Aitor Landa GuerraBINKE / 2020ko apirila Isurketen murrizketa Egunotan milaka besarkada, musu eta irribarre galdu ditugu, baina amaigabea dirudien konfinamendu honetan, badago ere, zenbait onura ikusteko tartea: kaltegarriak diren gasen isurketa gutxitu egin da, ondorioz, hiri eta herrietako kutsadura murriztu eta airearen kalitatea hobetu dira, ekosistemen egoera hobetuz aldi berean. Logikoa denez, giza jarduera gehienak bertan behera uztea da egoera honen eragile nagusia, hala nola fabriken jardueren etenak eta trafikoaren gutxitzea. Edozein kasutan, albiste hauek ezin dira garaipen baten modura hartu, hilabete batzuen eragina ez baita nahikoa klima-aldaketan eragin positiboa lortzeko. Izan ere, hirietako kutsadura hau, arazo kardiobaskularren eta arnas
«Denboraren balioa», Danel Sagarduy
Danel Sagarduy GonzálezBINKE / 2020ko apirila Denboraren balioa Etxetik ezin atera gauden hontan, galdetzen duzun pertsona orok esango dizu ordura arte baloratzen ez zituen gauzen benetako balioaz ohartu dela: kalera ateratzea, lagunekin egotea, aitona amonak musuz jostea… Baina buruari bueltak emateko denbora bilatu dudan une hontan, nik hausnarketa horretan murgildu dut burua, eta ohartu naiz bizitza amaitzen joango zaidan einean faltan gehien botako dudan gauza, une hontan soberan daukagula usten dugun gauza bat dela: DENBORA. Pertsona asko hausnarketa honekin harrituko direlakoan nago, pentsatuko baitute «nire arazoa denbora zertan gastatu ez dakidala da jajajaja!». Bada burura ideia hori etorri zaien horiei
«Hipokondriak lekurik ez», Inma Vázquez
Inma Vázquez BolañosBINKE / 2020ko apirila Hipokondriak lekurik ez Duela aste batzuetatik aurrera pairatzen gabiltzan egoera ezezagun eta kezkagarria pertsona ugarirengan beldurra eta antsietatea erakartzen dabil. Bai gaixotasunarekiko, zein bere sintomatologiarekiko etengabeko alerta sortuz. Sentsazio hau ez da berria niretzat, ondo ezaguna daukat aspalditik, nire bizitzan zehar bidailagun eta mugatzaile izan baitut. Baina galdera hurrengoa da: hipokondria pairatzen duen pertsona batentzat, zer suposa dezake mundu mailako osasun alerta batek, osasun zerbitzuen gainezkak edo kutsatze indize eta gaitzaren konplikazio handi hauek? Nire kasuan behintzat, ikuspegi bira bat suposatu du, pizgarri bat, hauskortasun egiaztatze izugarri bat. Beldur irrazional guzti horiek alde
«Ordu aldaketa», Imanol Etxebarria
Imanol Etxebarria IntxaurragaBINKE / 2020ko apirila Ordu aldaketa Ez dakit ze egunetan hasi gintzazan balkoian txaloka. Whatsapp-mezu biral bat heldu jatan erizainen lana goraipatzeko zortziretan txalo egin behar zala esanez eta halan urten neban neuk be balkoira. Ilun egoan, auzoko batzuk txaloka barruntau nebazan. Lehenengo eguna zan. Egun hartatik balkoietatik era guztietako agerraldiak ikusi izan dodaz: esker oneko txaloak, haserrezko lapiko-hotsak, mugikorren linternen argipean isilune sakonak be. Bozgorailuak topera ipinita «Txoria txori», «Mierda de ciudad» edo «Resistiré» entzun doguz. Musikariek be agertu dabe euren burua, tronpetari eta trikitilari batzuk fin astindu dabez euren instrumentuak. Eta txaloen osteko isiltasuna arintzeko «kamarero»
«Sormenaren loraldia», Oihane Apellaniz
Oihane Apellaniz GoienolaBINKE / 2020ko apirila Sormenaren loraldia Egun bizi dugun osasun krisiaren ondorioz, euskal herritarrok eguneroko errutinak eten eta lau horma artean bizitzera ohitu behar izan gara. Egun gutxitan, gizarteak espero duena egiteari utzi eta gure erraiak arakatuz, sormenari leihoak zabaldu dizkiogu. Hala, askok jada ezagun zuten artista elikatzen diharduten bitartean, beste hamaikak barruan geneukan artista ezkutua azaleratu dugu, txikitan gustatzen zitzaigun hura berreskuratuz edota pasio berriak aurkituz, izan eskulanak, marrazketa, musika… Barneko hazi hau ureztatuz, dekadentzian dagoen ahalmena loratu dugu. Zientzialari handi batek behin esan zuen sormena larritasunetik jaiotzen dela eta krisialdian sortzen direla asmamena, aurkikuntzak eta estrategia