«Gorbeiako jaia», Manu Etxebarria
Gorbeiako jaia San Inazio egunean ospatzen da. Gurutzera igoteko ohitura handia dago, gero Igiriñaon jarraitzeko festa-giroan...
«Eraso matxistak… Udala bidelagun?», Aintzane Urkiza
Atzo hilabete, ekainak 6 bete zituenean, Usansoloko Udalak maiatzaren 31n Unkina eskolak jasandako erasoei erantzunez, gaitzespen ohar bat helarazi zigun usansolotarroi...
«Hipokondriak lekurik ez», Inma Vázquez
Inma Vázquez BolañosBINKE / 2020ko apirila Hipokondriak lekurik ez Duela aste batzuetatik aurrera pairatzen gabiltzan egoera ezezagun eta kezkagarria pertsona ugarirengan beldurra eta antsietatea erakartzen dabil. Bai gaixotasunarekiko, zein bere sintomatologiarekiko etengabeko alerta sortuz. Sentsazio hau ez da berria niretzat, ondo ezaguna daukat aspalditik, nire bizitzan zehar bidailagun eta mugatzaile izan baitut. Baina galdera hurrengoa da: hipokondria pairatzen duen pertsona batentzat, zer suposa dezake mundu mailako osasun alerta batek, osasun zerbitzuen gainezkak edo kutsatze indize eta gaitzaren konplikazio handi hauek? Nire kasuan behintzat, ikuspegi bira bat suposatu du, pizgarri bat, hauskortasun egiaztatze izugarri bat. Beldur irrazional guzti horiek alde
«Ordu aldaketa», Imanol Etxebarria
Imanol Etxebarria IntxaurragaBINKE / 2020ko apirila Ordu aldaketa Ez dakit ze egunetan hasi gintzazan balkoian txaloka. Whatsapp-mezu biral bat heldu jatan erizainen lana goraipatzeko zortziretan txalo egin behar zala esanez eta halan urten neban neuk be balkoira. Ilun egoan, auzoko batzuk txaloka barruntau nebazan. Lehenengo eguna zan. Egun hartatik balkoietatik era guztietako agerraldiak ikusi izan dodaz: esker oneko txaloak, haserrezko lapiko-hotsak, mugikorren linternen argipean isilune sakonak be. Bozgorailuak topera ipinita «Txoria txori», «Mierda de ciudad» edo «Resistiré» entzun doguz. Musikariek be agertu dabe euren burua, tronpetari eta trikitilari batzuk fin astindu dabez euren instrumentuak. Eta txaloen osteko isiltasuna arintzeko «kamarero»
«Sormenaren loraldia», Oihane Apellaniz
Oihane Apellaniz GoienolaBINKE / 2020ko apirila Sormenaren loraldia Egun bizi dugun osasun krisiaren ondorioz, euskal herritarrok eguneroko errutinak eten eta lau horma artean bizitzera ohitu behar izan gara. Egun gutxitan, gizarteak espero duena egiteari utzi eta gure erraiak arakatuz, sormenari leihoak zabaldu dizkiogu. Hala, askok jada ezagun zuten artista elikatzen diharduten bitartean, beste hamaikak barruan geneukan artista ezkutua azaleratu dugu, txikitan gustatzen zitzaigun hura berreskuratuz edota pasio berriak aurkituz, izan eskulanak, marrazketa, musika… Barneko hazi hau ureztatuz, dekadentzian dagoen ahalmena loratu dugu. Zientzialari handi batek behin esan zuen sormena larritasunetik jaiotzen dela eta krisialdian sortzen direla asmamena, aurkikuntzak eta estrategia
«Lo egitea», Garatz Unamunzaga
Garatz Unamunzaga ZilaurrenBINKE / 2020ko apirila Lo egitea Bai, lo egiteko. Ondo irakurri duzu, nik berrogeialdia gehien bat lo egiteko erabiltzen dut. Alarma egoera ezarri baino lehen bizi genuen «bizitza normal» horretan, beti genbiltzan alde batetik bestera korrika eta ia itota; ikasketak, lana, etxeko ardurak, umeak… zirela. Hori baita, gizarte eredu honek bizitzera behartzen gaituen egoera frenetikoa, estresa eta depresioa pairatzearen erantzule nagusietakoa. Eta jarduera geldiezin horretan, nork ematen dio lehentasuna gorputzaren atsedenari? Izan ere, Munduko Osasun Erakundeak 7-8 ordu lo egitea gomendatzen du eta datuek diotenaren arabera, Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleek 6,5 ordu egiten dute lo batez beste eta
«Elkartasuna», Naiara Martinez
Naiara Martinez RuizBINKE / 2020ko apirila Elkartasuna Emi ordu txikitan deitu eta «noski, zurekin noa» erantzuna telefonoaren bestaldean. Juanfran urteberri-egunean eta «ados, lagunduko zaitut». Bai, mundua eskuzabaltasun pandemia batean murgildurik bizi da. GKE batean lan egiteak gure gizartearen gaineko ikuspegirik gozoena oparitzen dit egunero; 365 egunez 24 orduz besteen behar izanak asetzen laguntzeko prest dauden pertsonaz inguraturik bizitzeko aukera. Ezustean, martxoak 15, domeka. 00:00ak. 6300 kutsatu. 200 hildako. Konfinamendua hastera doa. Milioika pertsona etxean giltzapeturik. Martxoak 16, astelehena. 08:00ak. Lanera. Dei bat: «ez naiz GKE honetako boluntarioa, baina krisi honetan laguntzeko prest nago». Beste bat: «etxerik ez duten pertsonentzako egoerak
«Online harremanak», Aniceto Ajuriagogeaskoa
Aniceto Ajuriagogeaskoa AurreBINKE / 2020ko apirila Online harremanak Koronabirus peste honek etxean egotera behartu gaitu, baina horrek online komunikatzeko bide berriak erabiltzera eraman nau; hori bai, neure beharrizanen eta interesen arabera. Hasiera baten, sakelakoaren bidezko telefono deiak eta e-mail bidezko mezuak izan ziren. Geroago WhatsApp izan zen, eta gaur egun gehien erabiltzen dudan bitartekoa da hau, mezuak, argazkiak eta hortik zehar dabiltzan bideoak konpartitzeko gehienbat. Halako baten Skype erabiltzen hasi nintzen, Mintzanet egitasmoaren bidez euskara ikasten dabiltzanei praktikatzen laguntzeko asmoz, eta hau ere nahikotxotan darabilt. Orain, konfinamendua dela eta, jendearekin komunikatzeko beste bide batzuk ere ireki zaizkit: WhatsApp bidezko
«Ekinean bat egin», Idoia Alvarez
Idoia Alvarez AjuriaBINKE / 2020ko apirila Ekinean bat egin Sekula ez da hain gogobetegarria izan zarama jaistea. Inoiz ez dugu hainbeste somatu errutinaren falta. Monotonia, lagunen hutsunea eta ziurgabetasuna protagonistak diren egunotan, ezinbestekoa da alde positiboei erreparatzea. Momentu latz honi aurre egiteko gure herrian sortu den Binke Artistikoa egitasmoa guztiz txalogarria iruditzen zait. Kontzertuak, kirol eta dantza jarduerak, sukaldaritza saioak… Programa anitza eta kreatiboa, dudarik gabe. Oso polita eta eskertzekoa da zer eskaini daukaten galdakoztarrek beren harri koskorra ekarri eta herriarekin partekatzea. Bestalde, nabaria da ere umoreak hartu duen lekua. Errealitate gordina ahaztu eta momentu barregarriak eman dizkigute hainbat kuadrilak,
«Emozioen kudeaketa», Ane Aguirre
Ane Aguirre CrespoBINKE / 2020ko apirila Emozioen kudeaketa Bakoitzaren sentimenduek norberaren hizkuntza hitz egiten dute eta, askotan, ezinezkoa da horrelako gaien inguruan orokortasun bat ezartzea. Hala ere, emozioak eta arrazoiketa dira gizakiak gizaki bihurtzen gaituzten ezaugarriak eta horiek ulertzera, edo behintzat ulertzen saiatzera animatzen zaituztet. Denboraldi honetan askok maitatuak galdu ditugu, eta galera horiek aurrera eramateko genituen baliabideak jada ez ditugu eskuragarri. Positibotasuna, autokontrola, indarra eta erresilientzia eskatzen dizkigute, baina inork ez digu irakasten gorputzeko bazter ilunetan ostenduta dauden gainontzeko emozioak laztantzen. Horiei esker, hain zuzen ere, mundua eta ingurukoak hobeto uler ditzakegu. Aste hauetan zehar txoko ilun horietako mina
«Itxialdian ikasitakoak», Vidal Salcedo
Vidal Salcedo ArrutiBINKE / 2020ko apirila Itxialdian ikasitakoak Aste hauetan ikusitakoaren ostean: hainbat gizon-emakume, ehun urtera heltzen dira bizi kalitate onarekin. Osasunean zer ikusi handia dauka genetikak eta epigenetikak, hau da, bizitzen garen ingurune eta bizimoduak. Inguru honetan ez gara gauden bakarrak: milioika mikrobio dira gure artean. Horietariko bat da gaur gure artean daukagun koronabirusa, benetan kaltegarria. Nahiz eta babesak —immunitatea— adi egon, makalenen bizitza arriskuan dago. Arrisku hori, orokorrean, nagusiek daukate. Gorputzaren beherakadarekin batera, babesen —immunitatearen— moteltasuna etortzen baita. Horrela, pertsona hauetan gaixotasuna azaltzean, gizartea izan behar da arduradun eta zaintzaile nagusi. Tartean… zer egin? Landu eta eraldatu gure
«Nahi gabeko gonbidatua gure etxeetan», Bego Jugo
Bego Jugo OrrantiaBINKE / 2020ko martxoa «Nahi gabeko gonbidatua gure etxeetan» Azken asteotan birus berri batek gure ohiturak eta bizimodua erabat aldatu ditu. SARS-CoV2 koronabirusa da bere izena eta COVID-19 gaixotasunarena —Coronavirus disease 2019—. Zergatik hedatu da koronabirus hau? Birus berri bat delako hain zuzen ere. Birusak etengabe ari dira aldatzen, denboran zehar mantentzeko estrategia moduan. Txinatik datorren birusa da hau, eta ez da arraroa, munduko populazioaren laurdena bertan bizi da-eta. Bestalde, gaixotasun infekzioso emergente gehienak zoonosiak dira, hau da, animalietan daude eta gizakietara pasatzen dira, animalia basatiak elikagai moduan kontsumitzen direnean batez ere. Beste faktore batzuek ere, deforestazioak eta
«Galdakaoko euskal kulturgileen ekarpenaz», Gotzon Barandiaran
KulturminezGotzon Barandiaran ArteagaBINKE / 2020ko martxoa Galdakaoko euskal kulturgileen ekarpenaz Azken hamarkadetan kultur sorkuntza zabaltzeko, transmititzeko eta gizarteratzeko moduak eraldatu egin dira: sorkuntza-testuinguru berriak sortu dira, kultur industrian eraldaketak gertatu dira, kazetaritzaren parametroak aldatu dira, hezkuntza arautuan pedagogiak berritu dira, kultur sorkuntzaren berariazko irakaskuntza murriztu da, kultur kritikaren ekarpenak sakabanatu dira, eta abar. Testuinguru berri horrek modu berezi batean eragin du euskal kultur sorkuntzaren transmisioan, are ahulagoak direlako kultur egiturak eta kultur esparruak euskararentzat. Gaur eta hemen, euskal kulturgintzaren erronka nagusia euskaldunak euren kulturara ekartzea da. Gaur eta hemen euskal kulturgintzaren berariazko erronka kulturzaleak sortzea da: sortzaileak izango diren zaleak
«Maratoi berbaren esangura bitxia», Antton Irusta
Autu-mautuanAntton Irusta ZamalloaBINKE / 2020ko martxoa Maratoi berbaren esangura bitxia Autu-mautuan gatoz, irakurle, kontu kontari. Goazen, bada, joanean-joanean. Jakin gura duzu nondik datorren maratoi hitza? Ahor, horra hor. Orain dela 2.500 urte persiarrek armada handi bat osatu zuten eta Maratoneko lautadarantz abiatu ziren. Atenas eta Grezia osoa menperatzeko asmoz.Horregatik, Atenas hiriko zaharrak bildu egin ziren: —Aurre egin behar diegu persiarrei. Bestela, gure zahar eta emakumeek su emango diote gure Atenasi. Persia eta Atenasko armadak Maratoneko lautadan lehiatu ziren. Atesnatar soldadu bakoitzeko bederatzi persiar zeuden. Hala ere, Atenaskoek persiarrak azpiratzea lortu zuten. Persiarrek ihes egin zutenean, Miltziades greziar buruzagiak Filipidesi deitu