«Zezeil», Manu Etxebarria

Manu Etxebarria Ayesta
BINKE / 2024ko otsaila

Kalendario Julianoa eta gero Gregorianorik harako hilabeteen izenak euskal kalendariora ekarri eta geure kulturara egokitu doguz. Gainera, izen bat baino gahiagogaz izendatzen doguz urtaroko fenomenoen arabera. Urteko bigarren hilabete honek lau izen daukaz gurean: zezeil, otsail, katail eta barantail (Iparraldean). Lau izenotatik hiru, animalienak dira eta bigarren hilabete hau bakarrik adierazten dogu animalien izenakaz. Barantail dala-eta, latineko «parentalia»-tik hartua dala esan behar dogu eta bere esanahia, urteroko defuntuen oroimenagaz loturik dago. Gaztelerazko «febrero» latineko «februarius»-etik dator eta hau purifikazio hilabetea zan eurentzat. Gaur, otsail, nagusitu bada be, bizkaieraz, zezen+(h)il>zezeil be erabiltzen  dogu. Behirik harako txahala, urruza edo zekor jaiotzen da. Zekorra kapau ezkero, idi egiten da eta kapau ezik, zezen edo paradako zekor ernalketarako. «Zezena eta zezengorri»  euskal mitologian be agertzen dira, kobazuloen zaindari legez. Gorbeialdean, Itzinako Supelegor kobazuloan be «herri zekorra» eukan Mari Anbotokoak. Zekorra, esaeran be erabiltzen dogu gaur Gorbeialdean: «Arratiako zekorra txikerra baia gogorra».