Santa Barbarako kaperak 110 urte

TESTUA: Edu Madina Etxebarria
ARGAZKIAK: Edu Madinaren artxibotik

Hilabete honetan bertan beteko ditu Zuhatzu auzoko Santa Barbarako kaperak 110 urte eta horri bere omenalditxoa egin gura izan dio Edu Madina historian aditua den galdakoztarrak erreportaje honen bitartez.

Datorren uztailaren 31n, Bizkaiko zaindaria den San Inazio egunean, 110 urte beteko dira dinamitarien zaindaria den Santa Barbara kaperaren inauguraziotik. Bertan Galdakaoko hainbat herritar ezkondu dira eta beste askok lehen jaunartzea jaso zuten.

Kapera handi hori, 25 metro luze eta 12 metro garai dituena, 1894ko abenduaren 4an, Santa Barbara egunean, inauguratu zen kapera txikiago baten ordezkoa da.

Gaur egungo kapera, berriki konpondua, oso maitatua da herrian, batez ere La Dinamita fabrikako langileen aldetik, gaur egun Maxam enpresa denak, gure herrian lanpostu gehien sortu zituen lehergaien ekoizpenean mundu mailan erreferentea den enpresak. Uste dut 2.000 langile baino gehiago izatera iritsi zela, galdakoztarrak gehienak, eta bitxia da bertan senideren bat lanean izan ez duena aurkitzea.

Kapera hori Jose Maria Basterra Madariaga arkitekto ospetsuak (Bilbo, 1859-1934) egin zuen, fabrikako beste eraikin asko bezala, eta Ildefonso Taranco izan zen obren kontratista. Eraikinak kapera horretarako sarbidea eta arkupe handi bat ditu beheko solairuan. Solairu nagusian, langileentzako jolas-areto zabal bat dago, bi terraza dituena. Terraza horietako batek eragotzi egiten zuen ibilgailuak fabrikaren erdigunera sartzea, eta eraitsi egin zen. Atzealdean kaperauaren etxea eta langileentzako kooperatiba bat zeuden.

Kaperari dagokionez, azpimarratu behar da aldare nagusiko erretaula eta Santa Barbararen irudia Subero eta Larrea eskultoreek egin zituztela, kaperako pintura Chabarri Hermanos jaunek eta ganderailuak Erromoko jaunaren lantegian egin ziren.

1912ko uztailaren 31n, eguaztena, inaugurazio egunean, jai handiak ospatu ziren, eta, nire ustez, merezi dute horiek gogoratzea egun haietako prentsako hainbat albisteri jarraituz.

Ospakizuna goizeko lehen orduetan hasi zen, La Dinamitako Musika Banda saridunak, Zornotzako danbolindariek eta Zamudioko dultzaineroek lagunduta, herrian zehar kalejira alaia joz jaiak iragarri zituztenean, Zuhatzu auzora iritsi arte eta bertan kaperaren aurrean dagoen plaza zabalean bildu zirenean. Bederatzi eta erdietan, Lezamako Santiago kapilauak bedeinkatu zuen kapera berria, Tomas de Larrinaga parrokiako presbitero eta organo-jotzailearen eta Luis Chalbaud Errazquin aita jesuitaren laguntzarekin. Lagun izan zituzten Ramon Arnau y Piera, fabrikako zuzendaria —Alberto Thiebaut Dinamitako Sozietateko presidentearen izenean—, Inés Amann Bulfy, ordezkariaren emaztea, eta Chalbauden ordezkaria. Bertan izan ziren fabrikako goi-funtzionario guztiak, emazteekin batera, eta udal-agintariak.

Ondoren meza ospetsua ospatu zen Lezamako Santiago kaperauak emanik eta Tomas de Larrinaga, diakonoa, eta Felipe de Jaureguizar, subdiakonoa abadeek lagundurik.

Fabrikako langileen ahotsez osatutako abesbatza handi batek meza gregoriarra eman zuen, Domingo Egileor La Dinamitako Musika Banda laudatuaren zuzendariaren gidaritzapean. Juan de la Mata eta Pedro Mendizabal fabrikako ingeniariek armoniumean ere jo zuten.

Mezan ohorezko guardia egin zuten postuko miñoiek Trueba kaporalarekin.

Aita Luis Chalbaud Deustuko Unibertsitateko irakasleak egin zuen sermoia, eta San Inazioren bizitza deskribatu zuen, bere bizitza apostolikoaren ezaugarri nabarmenekin.

Meza amaitu ondoren, bertaratutako guztiak plazan bildu ziren, horrelakoetarako eraiki zuten kioskoaren inguruan. Fabrikako Musika Bandak honako programa hau interpretatu zuen bertan: San Inazioren martxa, «Fantasía vascongada», Garaizabalena, euskal sinfonia, Mocoroarena, eta Arrantzalia zortzikoa.

Kontzertuaren ondoren ohorezko aurreskua dantzatu zen, eta txalotuak izan ziren parte hartu zutenak. Arratsaldeko ordu batean, oturuntza oparo bat egin zen kaperako arkupe zabaletan. Bertan, 800 pertsona inguru eseri ziren, eta mahaien ilaretan banatu zituzten. Bertan, lantegiko lanpostu desberdinetako mahaikideak bildu ziren.

Bilbon egoitza duen Torrontegi hotelak eman zuen menua, eta honako menu hau erabili zuen: paella valentziar erara lehenengo, arkume ragout-a —arkume gisatua—, roast-beef errea entsaladarekin —haragi errea—, gaztak, frutak, ardoa, likoreak, kafea eta zigarro puruak. Arratsaldeko hiru eta erdietan, Aita Luis Chalbaudek elizkizuna egin zuen Sakramentu Santuaren erakusketarekin.

Amaitu ondoren, erromeria alaia izan zen plazan, musika banda, danbolin jole eta dultzaineroek girotuta. Haiekin batera hainbat jolas egin ziren, hala nola bizikleta lasterketa zintekin, asto eta zaku lasterketak, igel eta untxien jolasak… eta irabazleei hainbat sari eman zitzaizkien.

Jaiek otoitz ordua iritsi arte iraun zuten, bertaratuak euren etxeetara joan zirenean.